ساختار مراکز مشاوره دانشگاه‌ها تغییر کرد

به گزارش خبرنگار سردبیر پرس، مراکز مشاوره دانشگاه‌های کشور برای اولین بار در سال ۶۷ با ابلاغ وزیر وقت علوم ایجاد شد و در سال ۷۲ یک بار آیین نامه آن مورد بازبینی و بازنگری قرار گرفت و بعد از اینکه آیین نامه جامع مقررات مدیریت دانشگاه‌ها در سال ۸۹ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد، مراکز مشاوره در ذیل معاونت دانشجویی تعریف شد. رییس وقت سازمان دانشجویان در سال ۹۰ اصلاحی در آیین نامه تأسیس مراکز مشاوره در دانشگاه‌ها ایجاد کرد که تا سال گذشته ملاک عمل همان آیین نامه بوده است.
اکنون وزارت علوم تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با توجه به ماده ۳۶ قانون جوانی جمعیت ملزم شدند که مرکز مشاوره مبتنی بر «سبک زندگی ایرانی اسلامی» در دانشگاه‌ها با هماهنگی دفتر نهاد رهبری تأسیس کنند. در آیین نامه جدید نام مرکز یکسان سازی شده و به «مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی – ایرانی» تبدیل شده است.
بخش هایی ازاین آیین نامه جدید به شرح زیر است :
سبک زندگی اسلامی -ایرانی: سبک زندگی ایرانی اسلامی در این آیین نامه منظومه ای از الگوهای فکری رفتاری و عملی در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی، جسمی، روانی اخلاقی و معنوی در زندگی و مبتنی بر مبانی و ارزشهای اسلامی تعریف شده است که در زیست بوم فرهنگی – اجتماعی جامعه ایرانی به شکل سنتی پایدار، تحقق یافته است.
مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی: در این آیین نامه به محلی که به منظور ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی و ترویج ازدواج و فرزندآوری تأمین و ارتقای سلامت روان و ارائه آموزش های پیشگیرانه مشاوره و مداخلات روان شناختی با رویکرد اسلامی ایرانی در فضای دانشگاه تشکیل می شود مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی گفته می شود. تابلوی این مراکز در دانشگاه ها به اختصار مرکز مشاوره و سبک زندگی خواهد بود.
اهداف مراکز مشاوره و سبک زندگی
به طور کلی تلاش به منظور ارتقای سطح سلامت روانی فرهنگی – اجتماعی اخلاقی معنوی و تربیتی دانشگاهیان و پیشگیری از آسیبهای روانی اجتماعی با استفاده از مؤلفه های سبک زندگی اسلامی ایرانی هدف مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی است. برخی از اهداف تشکیل این مراکز به شرح زیر است :
ارتقای سطح سواد سلامت دانشگاهیان در ابعاد مختلف برای دستیابی به سبک زندگی سالم مبتنی بر سبک زندگی اسلامی ایرانی.
ارتقای سطح دانش و بینش روان شناختی دانشگاهیان در زمینه مؤلفه های سبک زندگی اسلامی – ایرانی مشکلات و نیازهای جامعه دانشگاهی.
راهنمایی و آموزش دانشگاهیان به منظور شناخت صحیح توانایی ها و محدودیت های خود.
راهنمایی و آموزش دانشگاهیان در تصمیم گیری آگاهانه عاقلانه و حسن انتخاب به ویژه در زمینه ازدواج و تشکیل خانواده و فرزندآوری.
راهنمایی و آموزش دانشگاهیان در حل مشکلات رفتاری عاطفی، شناختی، تحصیلی خانوادگی و مسائل مربوط به ازدواج بر مبنای سبک زندگی اسلامی – ایرانی.
افزایش سازگاری مؤثر دانشگاهیان با محیط تحصیل و زندگی توسعه روابط اجتماعی و پیشرفت تحصیلی
ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی در فضای عمومی دانشگاه
پیشگیری از بروز و شیوع مسائل و مشکلات عاطفی رفتاری و توسعه بهداشت روانی و ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی در فضای عمومی دانشگاه و جامعه دانشگاهی از طریق آموزش مهارتهای لازم و تبدیل دانش به کاربرد و مهارت
ایجاد زمینه های لازم برای ارتقای روابط میان فردی و بین فردی سالم مثبت و مؤثر در دانشگاه از طریق توجه به عوامل تعیین کننده روابط متقابل میان استاد دانشجو و کارمند
فعال کردن زمینه های مشارکت اجتماع محور دانشجویان برای ارتقای سلامت روانی اجتماعی
ایجاد زمینه زیست بوم فرهنگی اجتماعی برای تعالی کلیه دانشگاهیان با هدف تحقق
دانشگاه دوستدار خانواده
آموزش مهارت های دوران، ازدواج، فرزند آوری، آثار منفی کم فرزندآوری و کاهش رشد جمعیت در خانواده
نهادینه کردن هنجارهای صیانت از تحکیم خانواده ایفای نقش های خانوادگی و مقابله با محتوای مغایر سیاست های جمعیتی
اجرای برنامه هایی با هدف تشکیل تثبیت و تحکیم خانواده در دانشجویان
ارائه خدمات استاندارد متخصصان براساس الگوهای علمی، فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ایرانی مطابق با چارچوب و راهنمای ابلاغی وزارت.
وظایف مراکز مشاوره و سبک زندگی
برگزاری کارگاه ها، دوره های، آموزشی نقد فیلم اردوهای مهارت افزایی و سلامت محور، انتشار کتابچه ها بروشورها و پیام های بهداشت روانی با هدف مهارت افزایی و ارتقای بهداشت روانی نشاط و شادابی و پیشگیری از آسیب های روانی اجتماعی و دستیابی به سبک زندگی سالم، بررسی و شناخت استعدادها و علایق دانشجویان و برنامه ریزی و تلاش به منظور شکوفایی استعدادها، هدایت تحصیلی و حرفه ای دانشجویان، اجرای پروژه های کاربردی در حوزه آسیب های روانی اجتماعی و مسائل و مشکلات دانشجویان برای شناخت عوامل آسیب زا و جمع بندی و ارائه راهکار به مسئولان دانشگاه، مطالعه پرونده های کمیسیون موارد خاص و کمیته انضباطی دانشجویان و بررسی زمینه های روانی- اجتماعی منجر به بروز آسیب ها و برنامه ریزی متناسب با آن برای پیشگیری برخی از وظایف مراکز مشاوره و سبک زندگی در دانشگاه ها است.
انجام غربالگری و ارزیابی های دوره ای سلامت روان دانشجویان
همچنین انجام غربالگری و ارزیابی های دوره ای سلامت روان دانشجویان به ویژه دانشجویان ورودی جدید و شناسایی و ارائه خدمات به دانشجویان نیازمند و استفاده از داده های به دست آمده برای برنامه ریزی های بهداشت روانی فردی و گروهی دانشجویان، ارائه خدمات مشاوره ای روان شناختی روان پزشکی مددکاری و مشاوره فردی گروهی تحصیلی، ارتباطی پیش از ازدواج، زناشویی، خانوادگی شغلی و توانبخشی به منظور حل و فصل چالش های مراجعین به ویژه زوجین و کمک به تثبیت و تحکیم خانواده، برگزاری جلسات با دانشجویان و پاسخگویی به پرسش های آنان در مورد مسائل روانی اجتماعی به کمک کارشناسان و افراد متخصص و صاحب نظر در مسائل مشاوره روان شناسی روان پزشکی و مددکاری اجتماعی، استفاده از فناوری های نوین ارتباطی برای ارائه خدمات روان شناختی و مشاوره ای و آموزش های بهداشت روانی و نیز مشاوره های آنلاین صوتی یا صوتی و تصویری، جلب مشارکت ساماندهی و استفاده از ظرفیت دانشجویان داوطلب با عنوان کانون های همیاران سلامت در زمینه فعالیت های بهداشت روانی، جلب مشارکت و استفاده از ظرفیت، استادان کارمندان و خانواده دانشجویان به منظور ارتقای سلامت روانی و پیشگیری از آسیب ها و مشکلات روانی اجتماعی و تحصیلی دانشجویان، برقراری ارتباط مؤثر با سایر واحدهای دانشگاه به منظور کمک به رفع مشکلات دانشجویان، شناسایی منابع حمایتی درمانی موجود در جامعه و حسب مورد ارجاع دانشجویان به آنها، همکاری های بین بخشی با سایر سازمانها و نهادهای اجتماعی، فرهنگی، پیشگیری خارج از دانشگاه با هدف اجرای برنامه های بهداشت روانی، ارائه گزارش فعالیت های انجام شده به مسئولان دانشگاه و دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی سازمان امور دانشجویان در فواصل زمانی معین، از دیگر وظایف مراکز مشاوره و سبک زندگی در دانشگاه ها عنوان شده است.
عدم اجازه مشاوران فعال در مراکز مشاوره و سبک زندگی به توصیه خلاف شرع
دراین آیین نامه همچنین عنوان شده است که مشاوران روان شناسان، مددکاران روان پزشکان و سایر کارشناسان فعال در مراکز مشاوره و سبک زندگی اجازه ارائه توصیه خلاف شرع به مراجعان خود را ندارند.
تشکیل مرکز مشاوره و سبک زندگی ایرانی اسلامی در دانشگاه با هماهنگی دفاتر نهاد
مرکز مشاوره و سبک زندگی ایرانی اسلامی، مطابق با آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری و ماده ۳۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت زیر نظر مستقیم معاون دانشجویی دانشگاه و با هماهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دردانشگاه تشکیل می شود.
همچنین در صورت نیاز و ضرورت، اتاق یا دفتر مشاوره در دانشکده ها یا خوابگاه ها راه اندازی می شود که وظیفۀ برنامه ریزی و نظارت و ارزشیابی عملکرد این واحدها بر عهده مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی دانشگاه است.
انتصاب مدیر مرکز مشاوره و سبک زندگی پس از تأیید مسئول نهاد رهبری در دانشگاه
براساس این آیین نامه، مدیر مرکز مشاوره و سبک زندگی از میان افراد واجد شرایط زیر به پیشنهاد معاون دانشجویی و پس از تأیید مسئول نهاد رهبری با حکم رئیس دانشگاه منصوب می شود. دارا بودن حداقل مدرک کارشناسی ارشد در یکی از گرایش های رشته مشاوره یا روان شناسی یا مددکاری، داشتن حداقل ۳ سال سابقه فعالیت حرفه ای، داشتن حداقل ۳۰ سال سن و متاهل بودن، و داشتن امکان حضور تمام وقت در مرکز مشاوره و ادراک و رفتار مثبت نسبت به فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ایرانی و مورد تأییدمسوولان از شرایط مدیر مرکز مشاوره و سبک زندگی محسوب می شود.
توسعه و ترویج خدمات در زمینه ازدواج و تشکیل خانواده
از وظایف مدیر مرکز می توان به، برنامه ریزی و جذب اعتبارات مورد نیاز، راه اندازی، توسعه، تقویت هماهنگی نظارت و ارزیابی عملکرد دفاتر تابعه در دانشکده ها وخوابگاه ها، توسعه و ترویج خدمات در زمینه سبک زندگی اسلامی ایرانی، توسعه و ترویج خدمات در زمینه مشاوره فردی گروهی و سلامت روانی و اجتماعی، شناسایی و جذب مشاوران روان شناسان مددکاران و روانپزشکان متعهد و برخوردار از فضایل دینی و اخلاقی، تحقق ظرفیت های ایجاد شده توسط آیین نامه ها بخشنامه ها و دستورالعمل های مصوب جهت پیشبرد اهداف مرکز، برنامه ریزی نظارت بر حسن اجرای برنامه های مصوب ابلاغی و ارائه گزارش دوره ای به دفتر مشاوره سلامت و سبک زندگی سازمان امور دانشجویان، تدوین برنامه های متنوع مهارتی برای توانمندسازی دانشگاهیان، تعامل موثر درون و برون سازمانی بین بخشی و فرابخشی مبتنی بر سیاست ها و خط مشی مرکز و راه اندازی حمایت و نظارت بر فعالیت کانون همیاران سلامت روان دانشجویی اشاره کرد.
ساختار سازمانی مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی
پس از انجام مراحل قانونی لازم، ساختار سازمانی مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی برحسب تعداد دانشجویان دانشگاه ها در ۳ سطح دانشگاه های بزرگ بیش از ۱۰ هزار نفر دانشجو، دانشگاه های متوسط بین ۵ تا ۱۰ هزار نفر دانشجو و دانشگاه های کوچک کمتر از ۵ هزار نفر دانشجو در قالب سه کاربرگ طراحی و پیشنهاد شده است.
تعیین مشاوران مراکز با توجه به حجم مشکلات و تعداد دانشجویان
تعداد مشاوران و سایر متخصصان مراکز مشاوره و سبک زندگی را تعداد دانشجویان هر دانشگاه و حجم مشکلات تعیین می کند که از طریق دستورالعمل های مربوطه تصریح می شود. با وجود، این در هر مرکز مشاوره باید دست کم از وجود یک، مدیر یک مشاور یا روانشناس یک مددکار و یک مسئول امور دفتری و پذیرش به کارگیری شود همچنین لازم است دست کم به ازای هر ۳۰۰ نفر دانشجو یک مشاور یا روان شناس پاره وقت با حداقل ۲۰ ساعت فعالیت در ماه حضور داشته باشد.
لازم است مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی برای ارائه مطلوب خدمات مشاوره و روان درمانی از تعدادی متخصص زن و مرد شناخته شده از نظر ادراک مثبت نسبت به فرهنگ و سبک زندگی اسلامی – ایرانی استفاده کند.
لازم است از متخصصان روان پزشکی به شکل پاره وقت متناسب با نیازهای دانشگاه استفاده شود.
الزام دانشگاه ها به تشکیل شورای سلامت و سبک زندگی
به منظور آسیب شناسی دقیق و غربالگری دانشجویان و تصویب برنامه ها و نظارت بر حسن اجرا و ارزیابی فعالیت های مرکز بهداشت و درمان و مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی – ایرانی، لازم است در هر دانشگاه شورایی به نام شورای سلامت و سبک زندگی (جسمانی، روانی اجتماعی معنوی) با ترکیب زیر ایجاد شود:
رییس دانشگاه رییس شورا
معاون دانشجویی (نایب رییس شورا)
معاون فرهنگی – اجتماعی
معاون اداری مالی
معاون آموزشی
مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه
مدیر مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی
مدیر مرکز بهداشت (سلامت، ایمنی محیط زیست)
یک نفر متخصص در مشاوره یا روان شناسی و ترجیحاً عضو هیأت علمی با ادراک و رفتارمثبت نسبت به فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ایرانی به پیشنهاد مدیر مرکز مشاوره ومعاون دانشجویی و مسوول نهاد مقام معظم رهبری و با حکم رییس دانشگاه.
یک نفر متخصص در حوزه پزشکی یا بهداشت محیط شناخته شده ترجیحاً عضو هیأت علمی با ادراک و رفتار مثبت نسبت به فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ایرانی به پیشنهاد مدیر مرکز بهداشت و تأیید معاون دانشجویی و مسئول نهاد مقام معظم رهبری و با حکم رییس دانشگاه.
یکی از استادان گروه معارف اسلامی ترجیحاً عضو هیأت علمی با ادراک و رفتار مثبت نسبت به فرهنگ و سبک زندگی اسلامی ایرانی به پیشنهاد مسئول نهاد مقام معظم رهبری و با حکم رییس دانشگاه.
جلسات شورا با حضور دو سوم اعضا رسمیت می یابد و تصمیم گیری در خصوص موارد مطروحه با نظر موافق اکثریت بیش از نصف حاضر در جلسه انجام میشود که از طریق معاون دانشجویی دانشگاه ابلاغ می شود.
در صورتی که عضو با اعضای حقوقی شورای سلامت و سبک زندگی در ساختار سازمانی دانشگاه پیش بینی نشده باشد به همان تعداد به اعضای متخصص مشاوره یا بهداشت یا معارف با شرایط ذکر شده در بالا اضافه و به پیشنهاد معاون دانشجویی و تأیید رییس شورا جایگزین عضو یا اعضای حقوقی می شود. در هر حال تعداد اعضای شورا نباید کمتر از ۹ نفر باشد.
بنا به تشخیص معاون دانشجویی به عنوان نایب رییس شورا وابسته به دستور جلسه شورای سلامت و سبک زندگی اسلامی ایرانی متناسب با تعداد موضوعات دستور جلسه مطرح در حوزه سلامت روانی یا جسمانی مدیر مرکز مشاوره با مرکز بهداشت به سمت دبیر شورا به صورت چرخشی تعیین خواهد شد.
بکارگیری فرد دارای مدرک اتمام دوره سطح ۳ حوزه علمیه برای ارائه خدمات بهداشت روان با رویکرد دینی
به منظور ارائه خدمات بهداشت روان با رویکرد دینی لازم است که مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی با معرفی دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه نسبت به بکارگیری دست کم یک فرد دارای مدرک اتمام دوره سطح ۳ حوزه علمیه یا کارشناسی ارشد الهیات یا معارف اسلامی اقدام کند که دارای گواهی دوره تربیت مشاور و نیز دست کم دو سال سابقه مشاوره و یا کارشناسی ارشد روان شناسی اسلامی و گرایش های مشابه باشد.
به استناد ماده ۳۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اداره ای به نام اداره مشاوره سبک زندگی اسلامی ایرانی در مراکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی ایجاد می شود که فعالیت این اداره محتوای ارائه و افراد فعال در آن با هماهنگی دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها انجام می شود.
مدیر مرکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی موظف به اطلاع رسانی در مورد راهنمای عمل متخصصان برای مراجعان است. نظارت بر عملکرد متخصصان از طریق نظر سنجی و دریافت گزارش های مراجعان بر اساس تخلف از قوانین عمومی جمهوری اسلامی و راهنمای عمل مذکور در این قانون بر عهده مدیر مرکز و شورای سلامت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی دانشگاه است. به تخلفات ارتکابی حسب مورد؛ بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات اداری یا انتظامی اعضای هیأت علمی و یا نظام نامه اخلاق حرفه ای سازمان نظام روانشناسی و مشاوره رسیدگی می شود.
بودجه مراکز مشاوره و سبک زندگی اسلامی ایرانی از محل بودجه سالانه دانشگاه که به گونه ای مستقل پیش بینی شده تأمین می شود. این آیین نامه در ۶ بخش ۱۲ ماده و ۹ تبصره و ۳ کاربرگ در تاریخ ۱۴۰۲٫۰۱٫۱۹ بازنگری شد و به تصویب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری رسید و جایگزین آیین نامه های قبلی شد.