علائم بیش فعالی کودکان/ راهکارهای درمان

سارا سوری در گفتگو با خبرنگار سردبیر پرس در مورد بیش فعالی گفت: اغلب افراد وقتی در مهمانی‌ها کودکی را می‌بینند که پر تحرک است فوری برچسب بیش فعالی را به کودک می‌زنند و در دید آنها هر کودکی که شیطنت کند بیش فعال است و بالعکس ما در کلینیک‌ها شاهد این هستیم که کودکانی با ظاهر بسیار آرام بیش فعال تشخیص داده می‌شوند.
وی در پاسخ به این سوال که بیش فعال چیست و چه زمانی باید برای درمان اقدام کنیم نیز گفت: بیش فعالی یک اختلال در رشد کودکان است که با پر تحرکی و نقص در توجه خود را نشان می‌دهد و کودکی ممکن است فقط کمبود توجه داشته باشد و آیتم پر تحرکی را نداشته باشد یا برعکس یا اینکه هر دو را همزمان با هم داشته باشد. در این مقاله ابتدا ما درباره بیش فعالی از نوع پر تحرکی می‌خواهیم صحبت کنیم و دلایل بروز و روش‌های درمان را بررسی کنیم.
وی افزود: بیش فعالی از نوع پر تحرکی معمولاً از همان سال‌های اولیه رشد کودک نمایان می‌شود به طوری که کودک آرام و قرار ندارد و حرکات اضافی مانند پیچ و تاب خوردن، ول خوردن، یا دویدن و پریدن در این کوکان خیلی بیشتر از کودکان عادی می‌باشد البته باید توجه داشت که در سنین ۱ تا ۳ سالگی کودکان به طور طبیعی از سطح فعالیت بالاتری نسبت به سنین دیگر قرار دارند. رفتارهای تکانشی که هیچ برنامه و هدفی پشت آن نیست نیز در این کودکان زیاد می‌باشد. مثلاً هنگام نشستن بر سر میز غذا به یک باره کودک چیزی را پرتاب می‌کند یا از روی یک صندلی یا میز بلند خود را پرتاب می‌کند. والدین میگویند انگار یک موتور به این کودک بسته شده که هیچ وقت خسته نمی‌شود.
این روانشناس ادامه داد: این کودکان توانایی نشستن و انجام دادن یک کار و فعالیت آرام مثل نقاشی کردن و یا ساخت لگو را ندارند زیرا سریع حوصله شأن سر می‌رود. اغلب روی صندلی در حال بازی کردن یا تکان دادن دست و پای خود هستند یا حتی وقتی در حال تماشای تلویزیون هستند پشتک می‌زنند، تکان می‌خورند. این بچه‌ها اصلاً تحمل ماندن در یک صف و نوبت را ندارند چرا که زمان برای آنها بسیار سخت وطولانی می‌گذرد و بنابراین منتظر ماندن در مطب دکتر یا در صف فروشگاه برای آنها بسیار طاقت فرسا است و در چنین مواردی حتی ممکن است کودک دست به پرخاشگری بزند. از دیگر مؤلفه‌های حائز اهمیت در اختلال بیش فعالی (پر تحرکی) این است که کودکان اغلب کارهای خطرناک و آسیب زا چه با خود و چه با دیگران و یا چه با اشیا، را دارند. وسایل خانه را خراب می‌کنند و معمولاً اسباب بازی سالمی ندارند و همان روزهای اول اسباب بازی را شکسته یا خراب می‌کنند. در واقع مغز این کودکان خطر را واقعی برآورد نمی‌کند.
سوری افزود: کودکان بیش فعال وسط صحبت‌های دیگران می‌پرند و نمی‌توانند تا آخر یک جمله منتظر باشند تا صبحت والد یا معلم تمام شود. این کودکان کارهای نیمه تمام زیادی را رها می‌کنند و به اصطلاح از این شاخه به آن شاخه زیاد می‌پرند. فراموش نکنیم که بیش فعالی یک طیف است که از بسیار شدید تا خفیف می‌تواند در کودک وجود داشته باشد. این کودکان اغلب حوصله‌ی نشستن سر کلاس را ندارند و مزاحم همکاسی ها و معلم خود می‌شوند.همچنین فعالیت‌های فکری آنها را به شدت خسته می‌کند بدون اجازه بارها از سرجای خود بلند شده و وسط کلاس راه می‌روند و وسایل دیگران را بر می‌دارند.
وی به اختلال کمبود توجه که زیر شاخه بیش فعالی محسوب می‌شود اشاره کرد و گفت: ممکن است کودک خیلی آرام و ساکت به نظر برسد که در این نوع بیش فعالی فقط تمرکز کودک بسیار پایین است این کودکان وقتی با آنها صحبت می‌شود گویی اصلاً گوش نمی‌دهند یا متوجه صحبت شما نمی‌شوند. مدام وسایل خود را در مدرسه گم می‌کنند یا جایی می‌گذارند و اغلب فراموش کار می‌باشند. وقتی آنها را برای انجام کاری یا آوردن شیء به اتاق می‌فرستند بدون انجام دادن کار بر می‌گردند. دیکته آنها پر از اشتباهات گوناگون و مختلف و غیر تکراری hست. معمولاً کلمات را جا می‌اندازند یا در عملیات ریاضی با اینکه پاسخ درست را می‌دانند اما جواب غلط می‌نویسند. آستانه تمرکز این کودکان خیلی کم می‌باشد و نمی‌توانند به طور مستمر روی یک تکلیف تمرکز کنند. اشتباهی که والدین در مورد این کودکان مرتکب می‌شوند این است که می‌گویند مدت طولانی تبلت بازی می‌کنند یا کارتون می‌بیند که این فعالیت چون مورد علاقه‌ی کودک است می‌تواند بر آن تمرکز کند.
این روانشناس در مورد علت بروز اختلال بیش فعالی گفت: عوامل زیادی در اختلال بیش فعالی مؤثر است که از جمله مهمترین آنها می‌توان به ژنتیک اشاره کرد. علت دیگر ضربه به سر در دوران اولیه کودکی می‌باشد و یا اینکه تب بالای ۴۰ درجه‌ای که ۲۴ ساعت طول بکشد. از طرفی عفونت گوش میانی در دوران کودکی نیز می‌تواند یکی از عوامل زمینه ساز این اختلال باشد، آلاینده‌های زیست محیطی از جمله سم‌های کشاورزی آلودگی هوا و….. نیز در این اختلال مؤثر است. استرس مادر در دوران بارداری و همچنین عدم هماهنگی پدر و مادر در تربیت نیز در بروز بیش فعالی تأثیر دارد.
وی افزود: در خانواده‌های سختگیر یا خانواده‌هایی که قوانین بسیار سهلگیرانه دارد، بیش فعالی می‌تواند محصولی از این خانواده‌های آسیب زا باشد. از طرفی دیگر زندگی آپارتمان نشینی باعث فقر فضا و بازی برای کودکان است که این در حالی است که هر کودک برای بازی به فضایی نزدیک به ۳۰۰ متر نیاز دارد تا بتواند تخلیه انرژی کند.
سوری با اشاره به اینکه بحران امروزه کودکان ما فقر غذا نیست بلکه فقر فضا است گفت: به همین جهت ما می‌بینیم که بیش فعالی در مناطق روستایی که کودکان آزادی عمل بیشتر و فضای آزاد بیشتری برای فعالیت دارند، کمتر دیده می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که چه زمانی برای درمان مراجعه کنیم تاکید کرد: درمان بیش فعالی و عدم تمرکز به دو صورت دارو درمانی و روان درمانی می‌باشد. اگر شدت اختلال به حدی باشد که کودک کارهای پر خطر بسیاری انجام دهد و یا فعالیت‌های اجتماعی تحصیلی و ارتباطی کودک تحت‌الشعاع قرار گیرد از جمله عملکرد تحصیلی پایین باشد یا روابط با همسالان محدود شود، باید برای درمان مراجعه کرد. دارو حتماً باید زیر نظر روان پزشک مصرف شود و روان درمانی توسط روان شناس متخصص کودک انجام شود. در صورتیکه که اختلال متوسط تا ضعیف باشد تنها با آموزش خانواده و کودک می‌توان این اختلال را کنترل کرد.
این روانشناس گفت: بسیاری از کودکان بیش فعال به صورت خود به خود در سنین نوجوانی بهبود پیدا می‌کنند. اما در صورت مشاهده علائم این اختلال بهتر است والدین با روان شناس کودک در تماس باشند.