مانع زدایی در مسیر توسعه مهارت ها نیاز امروز هنرستان ها

سردبیر پرس – گروه جامعه‏: ‬ ‎سال ۱۴۰۰ از سوی مقام معظم رهبری با عنوان ‏‏ «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها» ‏‎ ‎نامگذاری شد تا برای چهارمین سال پیاپی عالی‌ترین مقام کشور بر حمایت از تولید داخلی تاکید کنند و چراغ راه مسئولان ‏را روشن کنند. سال ۹۷ نیز از سوی مقام معظم رهبری با نام سال «حمایت از ‏کالای ایرانی» نامگذاری شد. تاکید ایشان بر اقتصاد مقاومتی از سال‌های گذشته ‏آغاز شده است که این مهم جز از مسیر حمایت و تقویت تولید داخلی نمی‌گذرد. ‏سال ۹۸ نیز از سوی ایشان سال «رونق تولید» نامگذاری شد و سال ۹۹ سال ‏‏ «جهش تولید» نام گرفت‎.‎

در راستای هموار کردن مسیر «تولید»، شاید کمتر در نظر بیاید که آموزش و ‏پرورش نیز نقشی دارد. اما تنها کافی است به گستره و تنوع ذی نفعان دستگاه ‏تعلیم و تربیت نگاهی بیاندازیم. در حقیقت در وهله نخست مهمترین وزارتخانه‌ای ‏که می‌تواند با وجود چنین مخاطب گسترده‌ای در فرهنگ سازی شعار سال گام ‏بردارد و اهمیت توجه به چرخه تولید را در اذهان فراهم کند آموزش و پرورش ‏است. این در حالی است که گسترده‌ترین مصرف کنندگان داخلی می‌توانند همین ‏دانش آموزان باشند. نیاز دانش آموزان از نوشت افزار و لوازم التحریر تا انواع سرگرمی‌ها و ابزارهای مورد نیاز برای سرگرمی مانند بازی‌های رایانه‌ای تا ‏کتاب و لباس و… است یکی از همین بخش هاست. در مدارس نیز گستره‌ای از ‏تولیدات داخلی مورد نیاز است از وسایل گرمایشی و سرمایشی تا لوازم مورد نیاز ‏برای آموزش.‏

‏ اما از آن مهمتر این است که دانش آموزان در واقع همان نیروی کار آینده کشور ‏هستند که می‌توانند مهمترین اثرگذارای در فرایند تولید در کشور را داشته باشند؛ ‏اگر وزارتخانه‌ای چون آموزش و پرورش برای مهارت ورزی این نسل برنامه ‏داشته باشد می‌تواند نسلی پرورش دهد که علاوه بر مهارت و اخلاق حرفه‌ای که ‏دو رکن مهم رونق تولید هستند، فرهنگ استفاده از کالای ایرانی و خودکفایی را ‏نیز به این نسل منتقل کند و اگر چنین نکند خود مانعی بر سر راه بود.‏

حالا چند سالی است که در شعار وزرای آموزش و پرورش حرکت از حافظه ‏محوری به سمت مهارت آموزی دیده می‌شود هرچند این مو ضو ع نیاز به ‏زیرساخت‌هایی در آموزش و پرورش دارد. در حقیقت چرخه اعتبار، تأمین ‏زیرساخت، پرورش مهارت، رونق تولید و موانع را می‌توان به خوبی در این نهاد ‏تعلیم و تربیت مشاهده کرد‎.‎

هنرستان‌ها به صورت مستقیم هدف شعار امسال هستند

هنرستان‌ها بدون شک مهمترین بخش در آموزش و پرورش هستند که به صورت ‏مستقیم می‌تواند هدف شعار امسال باشند بخشی که هدف مستقیم شعارهای سال‌های قبل نیز بودند «حمایت از کالای ایرانی» جز از مسیر تولید کالای با کیفیت و ‏در کمیت بالا به دست نمی‌آید. تولید کالای با کیفیت نیازمند پرورش نیروی ماهر و ‏کاربلد است و پرورش چنین نیرویی نیازمند این است که امکانات برای این ‏منظور در اختیار دستگاه‌های مهارتی باشد‎.‎

هنرستان‌ها بدون شک مهمترین بخش در آموزش و پرورش هستند که به صورت ‏مستقیم می‌تواند هدف شعار امسال باشند بخشی که هدف مستقیم شعارهای سال‌های قبل نیز بودند «حمایت از کالای ایرانی» جز از مسیر تولید کالای با کیفیت و ‏در کمیت بالا به دست نمی‌آید. تولید کالای با کیفیت نیازمند پرورش نیروی ماهر و ‏کاربلد است و پرورش چنین نیرویی نیازمند این است که امکانات برای این ‏منظور در اختیار دستگاه‌های مهارتی باشد

نگاه به سه اصل توجه بیشتر به فرهنگ سازی حمایت از کالای ایرانی در میان ‏کودکان و نوجوانان، کیفیت بخشی به آموزش‌های مهارتی در طول ۱۲ سال ‏تحصیل و همچنین گسترش همکاری‌های میان بخشی وزارتخانه آموزش و ‏پرورش با سایر دستگاه‌ها و نهادها در این میان مهم است و باید موانع سر راه هر ‏کدام از این اصل‌ها شناسایی و مرتفع شود چرا که به خوبی مشخص است در این سال‌ها در حالیکه سعی شده سهم رشته‌های فنی و حرفه‌ای در هدایت تحصیلی بیشتر شود و صدها رشته مهارتی برای این منظور طراحی شده اما سوال مهم ‏همچنان این است که آیا به قدر کافی امکانات در اختیار هنرستان‌ها برای مهارت ‏آموزی هست؟ آیا رشته‌ها متناسب با نیاز کشور در بخش تولید طراحی می‌شود؟ ‏آیا سهم رشته‌های خدماتی در این میان بیش از رشته‌های مهارتی نیست؟

آیا در نهایت آموزش و پرورش پس از خروج دانش آموزان از هنرستان توانسته کارگر ‏ماهر تحویل جامعه بدهد یا همچنان قرار است مسیر این نیروها که قرار بوده ‏بلافاصله جذب بازار کار شوند به دانشگاه برای کسب مهارت بیشتر می‌انجامد و ‏چرخه معیوب عبور از غول کنکور برای موفقیت در بازار کار همچنان برای این ‏قشر نیز برجاست؟ از همه مهمتر اینکه آیا نیاز سنجی واقعی در گستره کشور ‏صورت گرفته و متناسب با امکانات تولیدی در هر منطقه جغرافیایی و هر اقلیم ‏هنرستان با کارکرد ویژه طراحی شده است؟ آیا به رشد هنرستان‌ها در مناطق ‏روستایی که شاید از مهمترین راه‌های مانع زدایی تولید در کشور باشد چاره‌ای ‏اندیشیده شده است تا هم آمار ترک تحصیل در متوسطه دوم پایین بیاید و هم به ‏صورت حرفه‌ای افرادی مهارت‌های روز شغل آیا و اجدادی خود را بیاموزند یا ‏پتانسیل راه اندازی کاری تولیدی در آن منطقه کلید زده شود؟

آذر کیش پیش ار این در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر رشته‌های کاردانش و فنی و حرفه‌ای، چند درصد از مشاغل صنوف کشور را پوشش می‌دهد؟ به خبرنگار سردبیر پرس گفت: ما نمی‌توانیم به درصد، نرخ پوشش میان شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و اصناف را تعیین کنیم، چرا که رشته‌های ما با توجه به اقلیم هر منطقه و نیازهای کشور، از نظر تعداد هنرجویان داخل یک رشته، اختلاف معناداری پیدا می‌کند. به طور مثال در شهرها و استان‌های شمالی و جنوبی کشور، ما عموماً مشاغل مربوط به دریا را مورد نظر داریم که قابل تعمیم در کل کشور نیست. از سوی دیگر، در شهرهای بزرگ که برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه وجود دارد، ما رشته تعمیر و نصب آسانسور را داریم اما این رشته در شهرها و روستاهایی که عموماً خانه‌های دو یا سه طبقه دارند، وجود ندارد. همچنین ما در رشته‌ای مانند کشت زعفران، به شکل محدود هنرجو داریم اما در رشته برق ساختمان و برق صنعتی در کل کشور هنرجو داریم و همچنین رشته‌ای مانند خیاطی و طراحی دوخت. سخن بنده این است که استفاده واحدهای تولیدی از رشته‌های فنی و حرفه‌ای، با تفاهمنامه‌ای که با اتاق اصناف منعقد شده، بیشتر شده اما در نهایت تأمین نیروی انسانی مورد نیاز واحدهای صنعتی و تولیدی، لزوماً با یک تفاهم نامه به سرانجام نمی‌رسد و نیاز به مشارکت مستمر دارد.

کرونا؛ مسبب مغفول واقع شدن فرهنگ سازی شعار سال در آموزش و پرورش

حالا باید گفت کرونا هم مزید بر علت است که در آموزش و پرورش شعار سال گذشته و امسال در آموزش و پرورش مغفول واقع شود.

از سویی دوری بچه‌ها از مدرسه فرهنگسازی را با مشکل مواجهه کرده و معلمانی که به سختی می‌توانند در آموزش های غیرح ضو ری مفاهیم درسی را آموزش دهند حالا به سختی می‌توانند درباره مفاهیم مورد نیاز خارج از کتاب درسی سخن بگویند.

در این یک سال گذشته عملاً معاونت پرورشی و فرهنگی علیرغم حضور فعال در شبکه شاد اما نتوانسته در جذب مخاطب حداکثری موفق باشد و نشانه اش اینکه در بحث آسیب‌های دانش آموزی عملاً مغفول ترین موضوع در کشور بوده و دانش آموزان به حال خود رها شده اند. حال قرار است چگونه این معاونت در مسیر تحقق روح کلی حاکم بر شعار سال گامی بردارد و جز طراحی پوسترها و بارگذاری فیلم‌هایی که کمتر به چشم مخاطبان خواهد رسید گامی عملی بردارد مورد سوالی جدی است.

علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش پیش از این درباره اهمیت فرهنگسازی برای شعارهای هر سال در گفتگو با خبرنگار سردبیر پرس گفت: تأثیرگذاری بخش فرهنگ سازی نزد دانش آموزان از این حیث اهمیت بالایی دارد که می‌تواند جریان فرهنگی را به دل خانواده‌ها ببرد اما برای هر امر فرهنگ سازی نیاز به زمان داریم.

سالی که به نام رونق تولید نام گرفت خبر آمد که تفاهم نامه مشترک بین وزیر آموزش و پرورش و وزیر صنعت، معدن و تجارت و ابلاغ مصوبات همکاری بین حوزه‌های ذی ربط صورت گرفته تا متناسب سازی آموزش‌ها با نیاز بازار کار در حوزه کاردانش و فنی حرفه‌ای صورت بگیرد.

آموزش‌های شاخه کاردانش مشارکتی هستند و ماهیت رشته‌های کاردانش بر محور تولید و خدمات است. وزارت صنعت نیز در حال حاضر یکی از مهمترین وزارتخانه‌های بزرگ در به کارگیری نیروی انسانی ماهر است.

این مهم نیز یکی از موانع اصلی در مسیر توسعه کمی و کیفی شاخه‌های مهارتی تخصصی در آموزش و پرورش است که به نظر می‌رسد همچنان مغفول است.

شاید مراکزی مثل خانه نوآوری تعلیم و تربیت بتوانند در این مسیر گام‌هایی بردارند و به طور جدی تر وارد این میدان شوند. حتی خیرین مدرسه ساز وارد میدان شوند و در بعد دیگری عمل خیر در حوزه تعلیم و تربیت را کلید بزنند که توجه به گسترش رشته‌های مهارتی در دل روستاها و تجهیز آنها به امکانات روز است که خود می‌تواند پایگاهی برای تولید در آن منطقه باشد

آنچه مسلم است، تکلیف در اسناد بالادستی روشن شده است که ما به توسعه کمی و کیفی در تولیدات داخلی نیاز داریم. سند تحول بنیادین در سند ملی اشتغال که سیاست‌های کلی اشتغال در کشور را مشخص می‌کند و در سند اقتصاد مقاومتی، بر آنچه اشاره شد، تأکید شده است. در این میان آنچه ما نیاز داریم، این است که آموزش در هنرستان‌ها بیشتر با مشارکت بخش‌های متقاضی نیروی ماهر یعنی دستگاه‌های دولتی و غیردولتی مورد نظر که متقاضیان اصلی نیروی کار هستند، این مهم انجام شود.

بیش از سه میلیون و ۳۰۰ هزار واحد صنفی در کشور فعال هستند. عدم ارتباط میان آنها و هنرستان‌ها یکی از موانع تربیت نیروی ماهر در هنرستان‌ها و نپیوستن این نیروها به بازار کار است. چرا که روز به روز نیز مشاغل دچار دگرگونی می‌شوند و اگر مشارکت بین دستگاهی نباشد شاید این دانش گسترده در میان تصمیم گذاران بخش مهارتی آموزش و پرورش نباشد. پیش از این در گزارشی با عنوان آسیب آسیب جدی آموزش دروس مهارتی در روزهای کرونا به تأثیرات جدی کرونا در حوزه آموزش‌های مهارتی پرداختیم. و در گزارش دیگری با عنوان حذف و اضافه رشته‌های فنی و حرفه‌ای با کدام پشتوانه علمی است به این مهم اشاره کردیم که آیا حذف و اضافه‌هایی که هر ساله در شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش صورت می‌گیرد بر اساس نیاز بازار است؟

و نوشتیم فارغ از اینکه یک سال است کرونا آموزش را تحت تاثیر خود قرار داده و شاید بیشترین مشکل را برای رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش ایجاد کرده است، در روزهای آخر سال ۹۹ باید پرسید در شرایطی که تاکید آموزش و پرورش بر گسترش مهارت آموزی است چه چالش‌هایی در رشته‌های فنی و حرفه‌ای وجود دارد؟

حاجی میرزایی می‌گوید: مأموریت داریم ۵۰ درصد دانش آموزان را در دوره دوم متوسطه را به سمت هنرستان هدایت کنیم که اکنون این آمار ۳۵ درصد است. از سوی دیگر مأموریت داریم دانش آموزانی که وارد آموزش‌های فنی نمی‌شوند و دوره آموزش نظری را طی می‌کنند هم حتماً مهارتی را کسب کنند. تاکید بر اینکه هر دانش آموزی که دیپلم می‌گیرد، اعم از اینکه در رشته‌های نظری تحصیل کرده باشد یا فنی، یک مهارت را آموخته باشد بسیار مهم است.

أموریت داریم ۵۰ درصد دانش آموزان را در دوره دوم متوسطه را به سمت هنرستان هدایت کنیم که اکنون این آمار ۳۵ درصد است. از سوی دیگر مأموریت داریم دانش آموزانی که وارد آموزش‌های فنی نمی‌شوند و دوره آموزش نظری را طی می‌کنند هم حتماً مهارتی را کسب کنند

او همین سال تحصیلی خبر داد که علیرغم بسته بودن مدارس از جمله هنرستان‌ها اما «امسال بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان برای تجهیز هنرستان‌ها و مراکز کاردانش اعتبار گذاشتیم تا توانایی دانش‌آموزان را برای کارهای مهارتی و افزایش ظرفیت‌ها ارتقا دهیم.»

محمد شریعتمداری وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در یکی از سلسله نشست‌های گفتگوی هفته در آموزش و پرورش در جمع خبرنگاران گفت: همه ۶۰۰ مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و حدود ۶ هزار کارگاه و ۱۱ هزار آموزشگاه آزاد که کار عملی در آنها صورت می‌گیرد را در اختیار بچه‌ها می‌گذاریم تا به آموزش و پرورش در تامین هدف تامین ۵۰ درصدی دانش آموزان در رشته‌های مهارتی و همچنین هدف آموزش یک مهارت به هر دانش‌آموز حرکت کنند.

اینها اقدامات خوبی است اما آیا در عمل مانع‌هایی که بر سر راه این اهداف و تعامل‌ها وجود دارد شناسایی شده است؟ واقعیت این است که از آن تفاهم نامه‌ای که قرار بود آموزش‌های مهارتی به دل کارخانه‌ها برود سالهاست می‌گذرد و عملاً هنرستان‌های کمی توانسته اند آن را عملیاتی کنند.

شاید مراکزی مثل خانه نوآوری تعلیم و تربیت بتوانند در این مسیر گام‌هایی بردارند و به طور جدی تر وارد این میدان شوند. حتی خیرین مدرسه ساز وارد میدان شوند و در بعد دیگری عمل خیر در حوزه تعلیم و تربیت را کلید بزنند که توجه به گسترش رشته‌های مهارتی در دل روستاها و تجهیز آنها به امکانات روز است که خود می‌تواند پایگاهی برای تولید در آن منطقه باشد. تصور کنید هنرستان‌ها در مناطق روستایی و دور افتاده خود محلی برای آموزش و تولید باشند و این چه میزان می‌تواند در چرخه تولید در یک منطقه و کارآفرینی موثر واقع شود.