وقتی بازی‌های بومی آذربایجان تاریخ گذشته می‌شوند

سردبیر پرس، گروه استان‌ها – آناهیتا رحیمی: اگر در گذشته بچه‌ها با چند تکه گچ رنگی و نوشتن اعداد بر روی زمین، لی لی بازی را در کوچه‌پس کوچه‌های شهر آغاز می‌کردند حالا به دنبال پیروزی در نبردهای جنگی هستند و ساعت‌ها تبلت به دست، اوقات فراغت خود را سپری می‌کنند.
این سوغاتی شیوع ویروس کرونا و عدم اشتیاق خانواده‌ها برای معرفی بازی‌های بومی به فرزندان است که بازی‌های بومی و محلی را به باد فراموشی سپرده و بازی با تبلت و گیم‌هایی را جایگزین آنها ساخته که به دور از فرهنگ و فولکلور هر شهر و دیاری است.
فراموشی بازی‌های بومی و محلی
در این رابطه مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آذربایجان شرقی به خبرنگار مهر گفت: بعد از شیوع ویروس کرونا علاوه بر بازی‌های محلی، کلیه فعالیت‌های مرتبط با تحرکات جسمی به باد فراموشی سپرده شده است که این خود، یکی از صدمات شیوع ویروس کرونا به شمار می‌رود.
عدم آشنایی کودکان با بازی‌های بومی و محلی، همواره به عنوان یک معضل و مشکل فرهنگی در جامعه مطرح می‌شد علی بینش ادامه داد: اما نباید تنها شیوع ویروس کرونا را در این رابطه مقصر دانست بلکه قبل از شیوع ویروس کرونا نیز، بازی‌های محلی از رونق خاصی برخوردار نبود و خانواده‌ها همراهی خوبی با کودکان خود برای آشنا کردن با بازی‌های بومی نداشتند از این رو نباید، شیوع ویروس کرونا را تنها عامل فراموشی بازی‌های بومی و محلی به شمار آورد چرا که عدم آشنایی کودکان با بازی‌های بومی و محلی، همواره به عنوان یک معضل و مشکل فرهنگی در جامعه مطرح می‌شد.
وی افزود: تجربه‌ای که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به دست آمده این است که کودکان با بازی‌های بومی آشنا نیستند اما زمانی که با این بازی‌ها آشنا می‌شوند رغبت خوبی نشان می‌دهند که از این رو خانواده‌ها باید کودکان خود را با بازی‌های بومی آشنا کنند.

بینش به برگزاری جشنواره‌های بومی و محله‌ای در سطح استانی قبل از شیوع ویروس کرونا اشاره کرده و گفت: مشارکت کودکان در این جشنواره با رضایت کافی همراه بود چرا که بخشی از فولکلور و هویت جامعه در بازی‌های بومی نهفته است.
مشارکت کودکان در این جشنواره با رضایت کافی همراه بود چرا که بخشی از فولکلور و هویت جامعه در بازی‌های بومی نهفته است
مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آذربایجان شرقی بیان کرد: شیوع ویروس کرونا تحرکات جسمی کودکان را کاهش داده و علاوه بر این، فعالیت‌های مرتبط با بازی‌های بومی، محله‌ای و فرهنگی جامعه فراموش شده است.
وی همکاری تمامی نهاد و دستگاه‌ها را برای احیا این فرهنگ ضروری دانسته و افزود: در این زمینه کانون بازی‌های فکری و سرگرمی، به برخی از تولیدات اقدام کرده اما نیازمند برنامه ریزی و اقدام جدی‌تری است و باید گفت هیچ گونه فعالیت مجازی جایگزین فعالیت عملی و حقیقی نخواهد بود.
بینش ادامه داد: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در مقطعی، اقدام به فراخوان اسباب بازی‌، بازی و هم‌چنین قصه‌های بومی و محلی کرده بود که تعدادی از آنها نیز شناسایی شده بود.
وی در پایان گفت: استان آذربایجان شرقی از حیث بازی‌های بومی غنی است که نیازمند آگاهی بخشی و اطلاع رسانی به کودکان است که با همکاری نهادهای مختلف و البته خانواده‌ها امکان پذیر خواهد بود.
نقش مؤثر بازی در تقویت جسم و روح کودک
این موضوع زمانی که با یک روانشناس بالینی مطرح شد به خبرنگار مهر گفت: اهمیت و نقش بازی در رشد و شکوفایی شخصیت کودکان و نوجوانان امروز بر کسی پوشیده نیست که بازی نقش مؤثری در تقویت جسم و روح کودک دارد.
اهمیت و نقش بازی در رشد و شکوفایی شخصیت کودکان و نوجوانان امروز بر کسی پوشیده نیست که بازی نقش مؤثری در تقویت جسم و روح کودک دارد میلاد مردی ادامه داد: او در بازی با سایر کودکان و همسالان خود، چگونگی ایجاد ارتباط با آنان را یاد می‌گیرد، دیگران را بهتر می‌شناسد و درک می‌کند و همچنین از خود، شناخت بهتری پیدا می‌کند به گونه‌ای که بازی، عواطف و احساسات فرزند ما را بیدار کرده و او را به سوی زندگی اجتماعی و قبول مسئولیت‌های بزرگ اجتماعی در آینده راهنمایی و هدایت می‌کند.

وی افزود: کودک از طریق بازی، به راحتی احساسات واقعی خود را بیان می‌کند و والدین می‌توانند از راه بازی کودکان، به ترس‌ها و نگرانی‌های آنان پی برده و هم‌چنین کودک از طریق بازی یاد می‌گیرد که چگونه در استفاده از وسایل بازی با دیگران سهیم شود و حس تعاون و احترام به دیگران را در خود از این طریق تقویت کند.
یادگیری کودک از طریق بازی
این روانشناس بالینی گفت: کودکان در بازی، چگونگی رعایت قوانین و مقررات را از طریق نقشی که در بازی باید انجام دهند یاد گرفته و همچنین می‌آموزند که حقوق دیگران را باید رعایت کنند چرا که کودک از طریق مسئولیت‌ها و نقش‌هایی که در بازی بر عهده می‌گیرد، شخصیت واقعی خود را آشکار می‌سازد و علاقه‌ها و انگیزه‌های خود را نشان می‌دهد.
وی بازی را جزئی تفکیک ناپذیر از زندگی کودکان دانسته و افزود: کودکان بیش از هر کار دیگری وقت خود را به بازی اختصاص می‌دهند. البته بازی مختص کودکان نیست، بلکه بازی در تمام طول زندگی انسان مشاهده می‌شود.
مردی گفت: نوع بازی و مدت زمانی که افراد در سنین مختلف به آن اختصاص می‌دهند متفاوت است؛ علی رغم اینکه بازی به عنوان بخش پذیرفته شده‌ای از زندگی کودکان، از اهمیت بالایی برخوردار است اما متأسفانه اغلب مردم کمتر به نقش آن پی برده و آن را با کودکان خود تجربه نمی‌کنند.
وی بیان کرد: امروز مردم بیشتر به بازی به عنوان عامل وقت گذرانی و کاری عبث و بیهوده نگاه می‌کنند و این نگرش در مورد کودکانی که مشغول تحصیل هستند به وضوح قابل مشاهده است. اغلب گزارش می‌شود که والدین این گروه از کودکان، آنان را از بازی منع می‌کنند و این جمله معروف را که «برو درس‌هایت را بخوان، بازی بس است» به کار می‌برند و والدین کمتر به این نکته توجه دارند که کم بازی کردن کودک، را از بسیاری موفقیت‌های یادگیری محروم می‌کند.
بازی، مؤثرترین راه یادگیری برای کودک است و جبران آن از راه‌های دیگر امکان پذیر نیست
این روانشناس بالینی معتقد است: بازی، مؤثرترین راه یادگیری برای کودک است و جبران آن از راه‌های دیگر امکان پذیر نیست؛ اگر کودک ما در کنار درس و مشق، به بازی هم به اندازه بپردازند، قطعاً موفق تر خواهند بود.

مردی با اشاره به اینکه فرهنگ هر جامعه‌ای در بازی اثر گذاشته و می‌توان گفت که بازی کودکان، به نوعی نشان دهنده فرهنگ آن جامعه است افزود: از سوی دیگر فرهنگ غنی ایرانی سرشار از مفاهیم زیبا و اثرگذار در زندگی فردی و اجتماعی است و یا به تعبیری عمل گذشتگان ما در اکثر مواقع برگرفته از حکمت و اندیشه و خردورزی بوده است که با حذف نقطه‌های تاریک و رفتارهای ناپسند از گذشته فرهنگی، می‌توان نقاط درخشان فراوانی از مفاهیم والای انسانیت را در صفحات فرهنگی این ملت جستجو کرد.
مفاهیم انسانی و توصیه‌های دینی در بازی‌های بومی و محلی
وی ادامه داد: بازی در فرهنگ ایرانی، به معنی غفلت و بیکاری نیست، بلکه بازی نوعی تمرین تعاون و کار گروهی قلمداد می شده است. با نگاهی به محتوای بازی‌های بومی و محلی، مفاهیم درخشانی از قبیل تمرین کار گروهی، همگرایی، همدلی، تلاش جمعی برای رسیدن به موفقیت، کمک به دیگران برای فتح قله‌های موفقیت، پرهیز از تک روی و خودمحوری، تلاش برای جبران شکست و امید به پیروزی، دستگیری از افتادگان و ده‌ها تصویر زیبا از مفاهیم انسانی و توصیه‌های دینی را از لابه لای بازی‌های بومی و محلی می‌توان مشاهده نمود.
از سوی دیگر فرهنگ غنی ایرانی سرشار از مفاهیم زیبا و اثرگذار در زندگی فردی و اجتماعی است به گفته این روانشناس بالینی، امروز بیش از ۴۰۰ بازی بومی و محلی از دل تاریخ کهن این سرزمین به ثبت رسیده است که هر کدام نمادی از هویت تاریخی ایران اسلامی است اما یادمان نرود که گسترش زندگی شهری و پیچیدگی‌های آن، متأسفانه ما را از بسیاری از شاخصه‌های فرهنگ شهروندی دور نموده است.
مردی گفت: یکی از راه‌های تقویت هویت شهری و افزایش تعلق شهروندان به شهر و همچنین انتقال فرهنگ شهروندی و تقویت مفاهیمی مثل تمرین کار گروهی، مشارکت، همراهی و همدلی در منظومه شهر، از طریق بازی‌های بومی و محلی به کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان امکان پذیر است.
وی در ادامه افزود: تأثیر این ادعا را وقتی می‌توانیم ببینیم که هنگام برپایی ایستگاه‌های ورزشی و تفریحی که غالباً بازی‌های بومی و محلی در آن فعال است و در پارک‌های شهر به مناسبت‌های مختلف از طرف شهرداری برگزار می‌شود، شاهد حضور گسترده و پر مخاطب تمامی اعضای خانواده علی الخصوص پدران و مادران هستیم.
تقویت حس مسئولیت پذیری در بازی‌های بومی
این روانشناس بالینی بیان کرد: در کنار همه فواید بازی‌های بومی و محلی، شاید بتوان تقویت حس مسئولیت پذیری را به عنوان یکی از شاخص‌های مهم در اکثر این بازی‌ها برشمرد.
وی ادامه داد: فرزند ما در این بازی‌ها تمرین می‌کند که در گام نخست باید مسئولیت را بپذیرد، همچنین برای موفقیت در این مسئولیت باید تلاش کند و در نهایت اینکه برای رسیدن به هدف، ناچار است که با دیگران و اطرافیان و به عبارتی هم بازی‌های خود، همراهی و همدلی کند و می‌آموزد که در سایه تعاون و تلاش جمعی، به موفقیت نهایی دست خواهد یافت.
مردی افزود: همچنین جالب‌تر اینکه اکثر بازی‌های بومی به صورت گروهی برگزار می‌شود و به نوعی تمرین کار جمعی را در آن شاهد هستیم، بر خلاف اکثر بازی‌های مدرن که امروز به صورت فردی برگزار می‌شود و بر این موضوع بیفزایید گسترش مخرب و روزافزون بازی‌های رایانه‌ای که فرزندان ما را در انزوا در خود فرو برده و عنان فکری آنان را، فرهنگ منحط غربی به دست گرفته است.
وی در پایان گفت: تمرین بازی‌های بومی و محلی مثل دال پلان، هفت سنگ، طناب کشی، یک قل دو قل، الک دولک و …اگر در کنار پدر و پسر یا مادر و دختر انجام شود به تقویت نهاد خانواده نیز کمک خواهد کرد.

یکی از والدین دانش آموزان پایه ششم نیز به خبرنگار مهر گفت: شیوع ویروس کرونا و استفاده دانش آموزان از تبلت، حتی در روزهای تعطیل تابستان منجر به فراموشی بازی‌های بومی شده است و دیگر اشتیاقی به بازی‌های بومی و محلی ندارند.
بازی‌های بومی همانند گذشته رواج ندارد
مریم تقوی افزود: بازی‌های بومی بیشتر در گذشته رواج داشته اما متأسفانه در حال حاضر به دلیل گرایش دانش آموزان به گیم‌هایی که به راحتی در دسترس می‌باشد، دیگر بازی‌های بومی طرفداران خود را از دست داده است.
وی گفت: به نظرم رواج بازی‌های بومی تنها در صورتی امکان پذیر است که مسئولین مربوط به این حوزه، آن را در قالب گیم‌های مفید در دسترس کودکان قرار دهند.
علاقه بسیاری به تیله بازی دارم
مجتبی یکی از دانش آموزان پایه هفتم است که به خبرنگار مهر گفت: چندان آشنایی با بازی‌های بومی و محلی ندارم اما علاقه بسیاری به نحوه آموزش و آشنایی با آنها دارم.
وی افزود: تیله بازی، تنها بازی است که با آن آشنا هستم و از پدر خودم یاد گرفته‌ام و در روزهای تعطیل همواره با پدرم بازی می‌کنیم و در مقایسه با گیم‌هایی که امروزه همه طرفدار آن هستند لذت بخش‌تر است.
این دانش آموز پایه هفتم ادامه داد: شیوع ویروس کرونا باعث شد تا از خیلی از بازی‌هایی که همیشه در فصل تابستان با دوستان خود برنامه ریزی می‌کردیم عقب بمانیم و در حال حاضر، همه مشغول بازی با تب‌لت‌های خود هستند.
وی گفت: خیلی جالب می‌شود اگر بازی‌های بومی مثل گیم‌هایی که به راحتی دانلود می‌کنیم در دسترس قرار بگیرد تا بتوانیم با آنها آشنا شده و تجربه کنیم.
بازی، نقش مهمی در رشد و شکوفایی شخصیت کودکان دارد و از این راه می‌توانند به شناخت بهتری دست یابند؛ از این رو فرهنگ غنی ایرانی سرشار از مفاهیم زیبا و اثرگذار در زندگی فردی و اجتماعی است و محتوای بازی‌های بومی و محلی، مفاهیم درخشانی از قبیل تمرین کار گروهی، همدلی و پرهیز از خودمحوری را رواج می‌دهد که متأسفانه به دلیل شیوع ویروس کرونا و عدم اشتیاق خانواده‌ها به معرفی بازی‌های محلی به کودکان خود، آن را به باد فراموشی سپرده است که نیازمند احیا این فرهنگ است.

منبع : مهر نیوز