شمس‌العماره، خورشیدی تابان در دل پایتخت

به گزارش «سردبیر پرس»؛ محله شمس‌العماره در منطقه ۱۲ تهران، در قلب تاریخی پایتخت ایران قرار دارد. این محله به دلیل وجود عمارت تاریخی شمس‌العماره، یکی از بناهای شاخص کاخ گلستان، از اهمیت تاریخی و فرهنگی ویژه‌ای برخوردار است. شمس‌العماره، که در دوره قاجار ساخته شده، روزگاری نماد شهر تهران بوده و هنوز هم به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم پایتخت شناخته می‌شود. این گزارش به بررسی ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی، معماری و وضعیت کنونی این محله می‌پردازد.
تاریخچهشمس‌العماره در سال‌های ۱۲۴۴ تا ۱۲۴۶ خورشیدی (۱۲۸۲ تا ۱۲۸۴ هجری قمری) به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. این بنا که توسط دوستعلی‌خان معیرالممالک طراحی و با معماری استاد علی محمد کاشی اجرا شد، با هدف ایجاد عمارتی مرتفع برای تماشای شهر تهران و به تقلید از بناهای بلند اروپایی احداث گردید. این عمارت با ۳۵ متر ارتفاع و پنج طبقه، در زمان خود بلندترین ساختمان تهران بود و اولین بنایی بود که در ساختار آن از فلز (ستون‌ها و حفاظ‌های چدنی) استفاده شد.این عمارت در ضلع شرقی کاخ گلستان، که از آثار ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است، قرار دارد. شمس‌العماره تا پیش از ساخت سردر باغ ملی، نماد اصلی شهر تهران محسوب می‌شد و ورودی اصلی آن، که به «درب هیئت وزرا» یا «باب عالی» معروف است، تنها سردر قاجاری باقی‌مانده از مجموعه کاخ گلستان است.ساعت تاریخی نصب‌شده بر فراز عمارت، هدیه‌ای از ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه، از دیگر ویژگی‌های برجسته این بنا است. این ساعت، که اولین ساعت عمومی تهران بود، در سال ۱۴۰۰ پس از چندین دوره خاموشی تعمیر شد و دوباره به صدا درآمد.
ویژگی‌های معماریشمس العماره نمونه‌ای برجسته از سبک معماری تهران است که تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و عناصر نئوکلاسیک غربی را به نمایش می‌گذارد. ویژگی‌های معماری این بنا شامل موارد زیر است:
کاشی‌کاری‌های زیبا: نمای خارجی عمارت با کاشی‌های رنگارنگ و نقش‌هایی مانند شیر و خورشید تزئین شده است.آینه‌کاری و گچ‌بری: فضای داخلی، به‌ویژه تالار شاه‌نشین و اتاق‌های گوشواره در طبقه اول، با آینه‌کاری‌های ظریف و گچ‌بری‌های هنرمندانه تزئین شده است.پنجره‌های ارسی: پنجره‌های رنگارنگ ارسی در ایوان‌ها، جلوه‌ای خیره‌کننده به بنا می‌بخشند.دو برج متقارن: دو برج هم‌شکل در دو سوی بنا، به همراه ساعت مرکزی، به عمارت ظاهری متمایز داده است.
این عمارت با هزینه‌ای حدود ۴۰ هزار تومان ساخته شد و به دلیل شکوه و تزئیناتش، از زیباترین کاخ‌های دوره قاجار به شمار می‌رود.
وضعیت کنونی محلهمحله شمس‌العماره در نزدیکی بازار بزرگ تهران، خیابان ناصرخسرو و میدان ارگ واقع شده و بخشی از بافت تاریخی پایتخت را تشکیل می‌دهد. این محله به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به کاخ گلستان، از نظر گردشگری اهمیت زیادی دارد. با این حال، تنها طبقه همکف عمارت برای بازدید عموم باز است، زیرا طبقات بالایی به دلیل نگرانی‌های ایمنی و عدم تحمل وزن بازدیدکنندگان بسته باقی مانده‌اند.دسترسی به این محله از طریق وسایل نقلیه عمومی، به‌ویژه مترو (ایستگاه ۱۵ خرداد) و خطوط اتوبوس میدان امام خمینی و قورخانه، آسان است. خیابان‌های اطراف کاخ گلستان، مانند باب همایون و سبزه میدان، به‌صورت سنگ‌فرش بوده و تردد خودرو در آن‌ها ممنوع است.علاوه بر عمارت شمس‌العماره، این محله در نزدیکی جاذبه‌های دیگری مانند بازار تهران، مسجد امام خمینی، محله عودلاجان و مدرسه دارالفنون قرار دارد که آن را به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.چالش‌ها
محدودیت بازدید: بسته بودن طبقات بالایی عمارت به دلیل مسائل ایمنی، تجربه بازدیدکنندگان را محدود کرده است.فرسودگی بنا: با وجود مرمت‌هایی در سال‌های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸، همچنان نیاز به نگهداری مداوم برای حفظ این اثر تاریخی وجود دارد.ازدحام و ترافیک: نزدیکی به بازار تهران و خیابان ناصرخسرو گاهی باعث شلوغی و دشواری دسترسی می‌شود.
فرصت‌ها
جذب گردشگر: ثبت کاخ گلستان در یونسکو و شهرت جهانی شمس العماره، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد.فعالیت‌های فرهنگی: برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی در این محله می‌تواند به رونق آن کمک کند.حفظ میراث: سرمایه‌گذاری در مرمت و نگهداری می‌تواند این بنا را برای نسل‌های آینده آماده کند.
محله شمس‌العماره، قلب تاریخی تهران 
کبری رحیمی شهروند تهرانی در گفتگو با خبرنگار «سردبیر پرس» گفت: محله شمس‌العماره، واقع در قلب تاریخی تهران و در نزدیکی مجموعه کاخ گلستان و بازار بزرگ، یکی از ارزشمندترین مناطق پایتخت از منظر تاریخی و فرهنگی است. عمارت شمس‌العماره با معماری برجسته قاجاری، کاشی‌کاری‌های نفیس و طراحی منحصربه‌فرد، نمادی از شکوه گذشته تهران به شمار می‌رود. گردش در این محله و کوچه‌های قدیمی آن، تجربه‌ای بی‌نظیر از ارتباط با تاریخ و فرهنگ غنی شهر را به ارمغان می‌آورد.
با این حال، شلوغی منطقه، به‌ویژه در ایام پرتردد بازار، و نیاز به نگهداری بهتر از بناهای تاریخی و بهبود نظافت عمومی، از جمله چالش‌هایی است که می‌تواند تجربه بازدید را تحت تأثیر قرار دهد. با وجود این مسائل، شمس‌العماره همچنان به‌عنوان گنجینه‌ای فرهنگی و تاریخی، جایگاه ویژه‌ای در قلب شهروندان تهرانی دارد و برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری، مقصدی بی‌مانند است.
براساس این گزارش، محله شمس‌العماره، با محوریت عمارت تاریخی شمس‌العماره، یکی از گنجینه‌های فرهنگی و تاریخی تهران است. این عمارت با معماری بی‌نظیر و تاریخچه غنی خود، نه تنها نمادی از دوره قاجار بلکه بخشی از هویت پایتخت ایران است. با وجود چالش‌هایی مانند محدودیت‌های بازدید و نیاز به مرمت، این محله فرصت‌های بسیاری برای توسعه گردشگری و حفظ میراث فرهنگی دارد. توصیه می‌شود بازدید از این محله و کاخ گلستان در برنامه هر گردشگر علاقه‌مند به تاریخ و معماری ایران قرار گیرد.
انتهای خبر/