ایمانی‌پور: موضوع حقوق بشر در رهیافت شرقی به بخشی جداناپذیر از تمدن آتی انسان تبدیل شده است»

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در افتتاحیه نخستین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی، گفت: مایه افتخار است که امروز میزبان اندیشمندان و فرهیختگانی از کشورهای مختلف هستیم تا در پاسخ به ضرورت‌ها و شرایطی که امروز جامعه بین‌المللی در نقض فاحش حقوق بشر با آن مواجه است را با بهره گیری از ظرفیت فرهنگ و تمدن و ارزش‌های مشترک انسانی به بحث بگذاریم.

به گزارش سردبیر پرس به نقل از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی حجت‌الاسلام محمدمهدی ایمانی‌پور افزود: امروز موضوع حقوق بشر به یکی از چالش برانگیزترین مباحث علمی و اجتماعی تبدیل شده است. حقوق بشر در جهان امروز از چنان اهمیتی برخوردار شده بود که از آن به بنیان حیات و همزیستی بشر یاد می‌شد. اما مقررات و قواعدی که می‌توانست موجب ارتقاء شأن و کرامت انسانی شود و جهانی بهتر را برای بشریت به ارمغان آورد به ضد خود تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه متاسفانه جهانیان شاهد ناکارآمدی نظامات حقوق بشری در بازدارندگی از خشونتف نفرت و بی عدالتی به دلیل حاکم بودن نظام ارزشی فردگرایانه و نگرش‌های منفعت طلبانه است، ابراز کرد: استفاده ابزاری و استانداردهای دوگانه در اعمال حقوق بشر بر ناکارآمدی دستگاه‌ها و نهادهای حقوق بشری افزوده است. در دنیایی که نسل کشی مجاز شمرده می‌شود و کودکان بی گناه و معصوم غزه به دلیل گرسنگی و سوءتغذیه جان خود را از دست می‌دهند و نهادهای حقوق بشری در سکوت و بی عملی به سر می‌برند سخن گفتن از حقوق بشر، به یک طنز تلخ تبدیل شده است.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با تاکید بر اینکه حقوق بشر از دیرباز و در همه مکاتب فکری و دینی قواعدی جهان شمول داشته و بنیان‌های آن فارغ از مرز بندی‌های جغرافیایی، دینی و فرهنگی بر ارزش‌های انسانی تکیه داشته است، ادامه داد: اما این امر، امروز تفسیری سوءگیرانه یافته و گویا مزایا و حقوق برخاسته از آن منحصر به انسان غربی شده است.
ایمانی‌پور افزود: تقدم تاریخی و تجربه‌های دیرینه شرق به ویژه مکاتب و تمدن‌های بزرگ مشرق زمین در حوزه حقوق بشر این تصور که موضوع حقوق بشر یک پدیده غربی و حاصل پایه گذاری‌های فکری در غرب بوده و تنها آنها می‌توانند مفسران حقوق بشر باشند را به چالش می‌کشد.
وی موضوع مهم دیگر را پرسش در مورد الزام آور بودن مفاد حقوق بشری دانست که براساس نظام فکری و فلسفی غرب پی ریزی شده است و گفت: آیا اصول و ارزش‌های حاکم بر حقوق بشر غربی به طور مطلق می‌تواند معیار سنجش حقوق بشر در جهان باشد یا خیر؟ آیا نسخه ارائه شده در مورد حقوق بشر بر اساس بنیان‌های فکری و تجربی غرب، جامع ارزش‌های مشترک آحاد بشر، به ویژه ارزش‌های دینی و فرهنگی جوامع شرقی است؟
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همچنین، بیان کرد: امروز با وجود شکل گیری نظام جهانی حقوق بشر با ساز و کارهای نظارتی و اجرایی مشخص حاکم بر آن، شاهد تفسیر به رای دولت‌ها و بازیگران غربی هستیم. همانطور که گفته شد برخی دولت‌ها و جریان‌های فکری که مغرب زمین را منشاء اصلی شکل گیری و توسعه مفاهیم حقوق بشر معرفی می‌کنند به خود اجازه می‌دهند که مصادیق حقوق بشر را تعیین کنند. این دیدگاه واکنش‌هایی را از سوی سایر فرهنگ‌ها و جوامع برانگیخته است.
ایمانی‌پور افزود: در چنین شرایطی بررسی ظرفیت‌های رویکرد شرقی به حقوق بشر از منظر علمی و عملی اهمیت می‌یابد. هر روز پرسش‌های جدید در خصوص وضعیت حقوق بشر از منظر علمی و عملی اهمیت می‌یابد. هر روز پرسش‌های جدید در خصوص وضعیت حقوق بشر و مدعیان دروغین آن در سطح بین‌المللی شکل می‌گیرد. نظیر اینکه چرا حقوق بشر بیش از آنی که معطوف به ضرورت‌های مورد نیاز برای عدالت و صلح بین‌المللی باشد در خدمت نظام‌های غربی است که در آن تبعیض‌های آشکاری علیه سیاه پوستان، رنگین پوستان، زنان و کودکان وجود دارد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه ضعف‌ها و ناکارآمدی در این حوزه از یک سو و چندجانبه گرایی در حال گسترش در نظام بین‌الملل از سوی دیگر، کشورهای بسیاری به ویژه در حوزه شرق را بر آن داشته که به ائتلاف سازی، بر پایه ایده‌های مبتنی بر عدالت در نظام‌های اقتصادی، اجتماعی و حقوق بشری، به دنبال شکل دهی به نظام جدیدی در جهان باشند، ابراز کرد: ناکارآمدی های مربوط به حقوق بشر محصول لیبرال دموکراسی و نظامات فکری وابسته به آن است، لذا با توجه به اینکه جهان در حال گذر از یک پیچ تاریخی است، می توان به شکل گیری یک نظام حقوق جهان شمول امید بست. از این رو بحث در موضوع حقوق بشر در رهیافت شرقی که عمدتا ماهیتی فرهنگی و تمدنی دارد به بخشی جداناپذیر از تمدن آتی بشریت، تبدیل شده است.
ایمانی‌پور افزود: علاوه بر این ایده کانونی، بحث درباره حقوق بشر شرقی را می‌توان در تمایل ملت‌های شرقی برای راه اندازی ائتلاف‌های جدید همانند بریکس و شانگهای جست‌وجو کرد که بر هم زننده انحصار غربی در راهبری نظامات حقوق است.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با تاکید بر اینکه ادیان بزرگ که خاستگاه آن در شرق بوده و همواره بر کرامت ذاتی انسان و عدالت و صلح تاکید داشته‌اند دارای یک ویژگی مشترک یعنی مسوولیت پذیری جمعی هستند، گفت: این ویژگی در اصول اسلام که بر کرامت انسانی و اخلاقی و مسوولیت فرد در اجتماع در نفس انسان‌ها جاری کرد. در این صورت، مفهوم عدالت جزو لاینفک هویت انسانی خواهد شد و همین نکته است که یکی از تمایزات برجسته شرق فرهنگی و غرب فرهنگی را شکل می‌دهد و می‌تواند مبنای یک ایده جدید در حقوق بشر با رهیافت شرقی محسوب شود.
وی همچنین، بیان کرد: بی تردید در این اجلاس که جمعی از اندیشمندان و نخبگان برجسته از کشورهایی با تجربه‌های تاریخی، تمدنی و فرهنگی متنوع گردهم آمده‌اند می‌توان ضمن آسیب شناسی نظام فعلی حقوق بشر، به بررسی نظاماتی پرداخت که بر ارزش‌های فطری بشری به عنوان جزء مهمی از هویت انسانی، انسان فرهنگی تکیه دارد.
ایمانی‌پور با بیان اینکه معقتدم که در شرق فرهنگی و در تجربه‌های تاریخی و تمدنی آن که بر اصولی همچون حقوق فردی و اجتماعی برابر، عدالت و کرامت ذاتی انسان ها و اهمیت احترام به دین و آزادی‌های مذهبی به عنوان اصول بنیادین تاکید دارد، می‌توان جهانی مبتنی بر تفاهم، صلح و آشتی طراح کرد، ادامه داد: جهانی که ملت‌ها در کنار تفاوت‌های موجود، با تکیه بر ارزش‌های مشترک انسانی می توانند به سمت برساختی جدید براساس فرآیندهای جهان شمول پیش بروند. تنها در این صورت است که می‌توان بر چالش ناکارآمدی سازمان‌های بین‌المللی در صیانت از حقوق بشر فائق آمد. امروز بررسی امکان تحقق یک رویکرد شرقی در حوزه حقوق بشر و ظرفیت‌های آن در راستای توسعه عدالت، صلح و همبستگی جهانی بیش از هر زمان دیگری ضروری است.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: پرواضح است که تحقق اهداف این اجلاس در فراهم سازی گفتمانی غالب برای دستیابی به اصول و قواعد حقوق بشر بر پایه وجوه فرهنگی و معرفتی شرق، مستلزم ایجاد شبکه تعاملی پایدار و مستمر میان اندیشمندان حوزه شرق فرهنگی است. زمینه سازی برای تدوین سند حقوق بشر شرقی مبتنی بر ارزش‌های برگرفته از تنوع فرهنگ‌ها و آموزه‌های دینی می‌تواند از اهداف این نشست محسوب شود.
وی ابراز امیدواری کرد که این اجلاس بتواند با بهره گیری از ارزش‌های اصیل و تجربه‌های تاریخی فرهنگی الگویی جامع تر برای حل چالش‌های امروز جامعه بشری ارائه کرده و گام مثبتی در اصلاح عملکردها و تغییر رویکرد در حقوق بشر و معیارهای آن در گستره جهانی بردارد.
ایمانی‌پور با قدردانی از مسوولان دانشگاه باقرالعلوم(ع) در برگزاری این اجلاس بین‌المللی، گفت: اطمینان می‌دهم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که رسالت مهم آن فراهم سازی فرصت‌های گفت‌وگو، همکاری و هم افزایی میان ظرفیت‌های علمی فرهنگی داخل و خارج کشور است در این مسیر همراه شما خواهد بود.

محسن اسماعیلی معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری نیز در این مراسم گفت: انسان امروز مظلوم‌تر از همیشه تاریخ است. حقوق بشر امروز بیش از همیشه لگدمال سلطه گران و زورگویان عالم است.
وی افزود: همانطور که می‌دانید نهاد حقوق بشر به طور رسمی بعد از دو جنگ جهانی و تلفات مادی و انسانی فراوان که به دنبال داشت، متولد شد، به این امید که گفتمانی مشترک بین ملل مختلف به وجود آورد و از بروز جنگ‌های مجدد جلوگیری کند. به همین دلیل این نهاد مورد اقبال و استقبال عمومی قرار گرفت. تقریبا همه کشورها آن را پذیرفتند و با سرعتی که در تدوین اسناد بین المللی مرسوم نیست آن را امضا کردند.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری ادامه داد: اما امروز به اثبات رسیده است که این نهاد ناکارآمد است و نتوانسته است به اهداف اولیه‌اش برسد. نه اینکه سرتاسر آن بی فایده باشد، اما اهداف اصلی خود را نتوانسته است که تامین کند.
وی با بیان اینکه جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، محکم ترین سند برای ناکارآمدی حقوق بشر غربی است، ابراز کرد: بیش از پنجاه هزار انسان بی پناه که بسیاری از آنها زنان و کودکان و بیماران هستند، مورد یورش صهوینیسم غاصب قرار گرفته‌اند. این جنایات، هر علاقه‌مندی به صلح و صفای بین‌المللی را به این فکر فرو می‌برد که با نهاد ناکارآمد حقوق بشر امروزی چه باید کرد.
اسماعیلی با اشاره به اینکه استانداردهای دوگانه و سوءاستفاده‌های آشکار و سکوت های تشویق آمیزی که از نهادهای حقوق بشر می‌بینیم نسبت به جنایت‌هایی که در غزه و سایر نقاط عالم شاهد هستیم متفکران را بر می‌انگیزد که باید طرحی نو دراندازیم و فکر جدیدی برای حقوق بشر کنیم، ادامه داد: ما در ایران، با تمام وجود آثار ناکارآمدی حقوق بشر و سوءاستفاده از این نهاد را در یک جنگ هشت ساله بی امان شاهد بوده‌ایم. حتی امروز هم با تحریم‌های ظالمانه و ضدحقوق بشری مواجه هستیم که در بخش دارو و درمان، نمود جدی دارد.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری با تاکید بر اینکه دلیل ناکارآمدی حقوق بشر مرسوم، دلایل متعددی دارد، گفت: به نظر می‌رسد مهم ترین و مبنایی ترین دلیل ناکارآمدی حقوق بشر غربی، تسلط یک گفتمان و اندیشه ناقص بر این اسناد و بر نهادهای کنترل کننده جهانی است. امروز اثبات شده است که غربی ها به بشر به عنوان یک موجود دارای کرامت نگاه نمی‌کنند. این موضوع باعث شده است که فجایع هر روز در عالم حادث شود.
وی افزود: هر کس به فردای بهتر این جهان می‌اندیشد و هر کس که می‌خواهد به بشریت خدمتی کند باید به پا خیزد و باید گفتمان مرسوم را مورد سوال و نقد قرار دهد و ناکارآمدی اش را برای مخاطبان خودش هویدا کند.
اسماعیلی با بیان اینکه شرق فرهنگی ظرفیت ایجاد طرحی نو در زمینه حقوق بشر را دارد، ابراز کرد: شرق فرهنگی هم از نظر تقدم زمانی و هم از نظر عمق اندیشه و گفتمان، این ظرفیت را دارد که طرح نو را در اندازد و بدیلی کارآمد برای حقوق بشر علیل امروزی به جهان معرفی کند. این موضوع را مورخان غربی از دیرباز بیان کرده‌اند.
اسماعیلی با تاکید بر اینکه نگاه همنوع دوستی و مهرپروری و احترام به حقوق انسان که در سرتاسر شرق فرهنگی حاکم است، هم از نظر تاریخی و هم از نظر محتوا، این ظرفیت را دارد که پیشنهاد جدیدی از حقوق بشر به دنیا معرفی کند، ادامه داد: هیچ فرهنگی در دنیا نمی تواند نوع دوستی را به زیبایی شیخ سعدی بیان کند که سروده است «بنی آدم اعضای یک پیکرند». کل فرهنگ شرق بر همین مضمون و نگاه استوار است.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری همچنین به نگاه بسیط حقوق بشری در قرآن کریم اشاره کرد و گفت: در کتاب مقدس مسلمانان آمده است که اگر کسی را بی دلیل و بدون مجوز از بین ببرند گویی همه انسان‌ها را از بین برده‌اند و اگر کسی را احیا کنند گویی همه بشریت را احیا کرده‌اند. در این کتاب سترگ همچنین تأکید شده است که نادیده گرفتن حقوق انسان، جنگ با خدا است. چنین نگاه والایی در دین اسلام وجود دارد.
وی همچنین، گفت: امیرالمومنین(ع) فرموده‌اند که هر کس حقی از حقوق هر انسانی را نادیده بگیرد او با خدا جنگیده است. خداوند نخستین مدافع حقوق بشر است و نه فقط حقوق مسلمان. خدا با متجاوز به حقوق بشر درگیر می‌شود و با هر کس که درگیر شود برهان و بهانه او را نخواهد پذیرفت. از نگاه امیرالمومنین(ع) تضییع حقوق بشر به هیچ بهانه‌ای پذیرفته نیست. ما از این نظر فرقی بین بندگان خدا قائل نیستیم.

محسن اسماعیلی

اسماعیلی ابراز امیدواری کرد که این اجلاس همانطور که پیش بینی شده است بستری برای مطالعات بیشتر فراهم آورد و بستری برای تدوین یک پیش نویس فراهم آورد.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری تأکید کرد: دنیای امروز تشنه شنیدن حرف‌های فعالان حقوق بشر شرقی است و خسته از حرف‌های تکراری غرب. سرعت عمل برای گفتمان سازی لازم است و ما دست همکاری به سوی همه کسانی که برای آینده بشر دل می‌سوزانند دراز می‌کنیم.
نخستین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی به همت دانشگاه باقرالعلوم(ع) و با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با حضور ۴۰ میهمان بین‌المللی از ۲۲ کشور از ۸ و ۱۰ اردیبهشت ماه سال جاری در تهران، قم و اصفهان برگزار می‌شود.
انتهای پیام