سردر باغ ملی، نماد اصلی تهران قدیم

به گزارش «سردبیر پرس»؛ سردر باغ ملی در زمان فتحعلی شاه قاجار (اوایل قرن نوزدهم میلادی) به عنوان دروازه ورودی میدان مشق، یک محوطه نظامی برای تمرین قشون شاهنشاهی، ساخته شد. در دوره ناصرالدین شاه، این دروازه به «سردر ناصری» معروف شد، زیرا شاه از بالای آن به تماشای تمرینات نظامی می‌پرداخت. 
در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ هجری شمسی، به دستور رضاشاه پهلوی، سردر کنونی توسط جعفرخان کاشانی و با نظارت حسین‌علی‌بیک‌تهرانی بازسازی و نوسازی شد. پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و انتقال تمرینات نظامی به خارج از تهران، میدان مشق بلااستفاده ماند. در نتیجه، طرح احداث اولین باغ همگانی پایتخت به نام «باغ ملی» در این محوطه اجرا شد و نام دروازه به «سردر باغ ملی» تغییر یافت. با این حال، باغ ملی چند سال بیشتر دوام نیاورد و به‌تدریج جای خود را به ساختمان‌هایی نظیر وزارت امور خارجه، موزه ایران باستان، و کتابخانه ملی داد.
معماریسردر باغ ملی نمونه‌ای برجسته از تلفیق معماری ایرانی و اروپایی است که به سبک رضاخانی شناخته می‌شود. ویژگی‌های معماری این بنا عبارت‌اند از:
ابعاد و ساختار: سردر با عرض حدود ۲۷ متر و ارتفاع قابل‌توجه، شامل یک دروازه اصلی برای عبور وسایل نقلیه و دو در کوچک‌تر برای عابران است. در‌های چدنی بنا توسط استاد محمدعلی کرمانی ساخته شده‌اند.کاشی‌کاری: کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای و نارنجی با نقوش اسلیمی، تصاویر سربازان قزاق، صحنه‌های کودتای ۱۲۹۹، دو شیر نگهبان، پرچم ایران، و آیات قرآنی، از ویژگی‌های بارز بنا هستند. برخی از این نقوش، مانند نشان شیر و خورشید و نیم‌تنه رضاخان، پس از انقلاب ۱۳۵۷ حذف شدند.اتاقک کلاه‌فرنگی: در بالای دروازه، اتاقکی با بام شیروانی و پنجره‌های هلالی قرار دارد که به‌عنوان نقاره‌خانه و محل دیده‌بانی استفاده می‌شد.ستون‌ها و تزئینات: نمای خارجی با هشت ستون زوجی و نمای داخلی با دو ستون در طرفین دروازه اصلی تزئین شده است.
این بنا با الهام از معماری روسی و ایرانی طراحی شده و کتیبه‌هایی با خط نستعلیق و نقوشی از کوروش کبیر و سربازان هخامنشی، جلوه‌ای تاریخی به آن بخشیده است.
اهمیت فرهنگی و تاریخیسردر باغ ملی نه‌تن‌ها به دلیل معماری منحصربه‌فرد، بلکه به دلیل نقش آن در تاریخ معاصر ایران اهمیت دارد:
نماد تهران قدیم: تا پیش از ساخت برج آزادی در دهه ۱۳۴۰، این سردر به‌عنوان نماد اصلی تهران شناخته می‌شد.رویداد‌های تاریخی: میدان مشق شاهد وقایع مهمی مانند اعدام میرزا رضا کرمانی (قاتل ناصرالدین شاه) و شیخ فضل‌الله نوری بوده است.ثبت ملی: این بنا در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ۱۹۶۸ و بار دیگر در ۱۲ مهر ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۳۰ به‌عنوان اثر ملی ایران ثبت شد.
وضعیت کنونی و مرمتسردر باغ ملی در قلب تهران، در نزدیکی وزارت امور خارجه و موزه ارتباطات، همچنان پابرجاست و یکی از جاذبه‌های گردشگری پایتخت محسوب می‌شود. در سال ۱۳۹۴، این بنا توسط سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه ۱۲ مرمت شد و نورپردازی ویژه‌ای برای نمایش زیبایی آن در شب به کار رفت. این پروژه جایزه سومین دوره خشت طلایی را دریافت کرد.با این حال، برخی از کاشی‌کاری‌ها و تزئینات اصلی بنا به دلیل تغییرات پس از انقلاب و ساخت‌وساز‌های اطراف آسیب دیده‌اند. تلاش‌هایی برای احیای محوطه میدان مشق و سنگ‌فرش خیابان ملل متحد در جریان است تا این مجموعه به شکل اولیه خود بازگردد.
دسترسی و بازدید
آدرس: تهران، خیابان امام خمینی، بین خیابان‌های سی‌تیر و یارجانی، نزدیک میدان توپخانه.دسترسی با مترو: ایستگاه امام خمینی (خطوط ۱ و ۲ مترو تهران)، با پنج دقیقه پیاده‌روی.دسترسی با اتوبوس: پایانه‌های میدان امام خمینی، قورخانه، یا فیاض‌بخش.ساعات بازدید: همه‌روزه از ۷:۳۰ صبح تا ۱۶:۳۰، بدون هزینه ورودی.جاذبه‌های اطراف: موزه ملی ایران، موزه ارتباطات، موزه عبرت، موزه ملک، و کتابخانه ملی.
سردرباغ ملی، برجسته‌ترین نشانه‌ هویت شهری تهران
جعفرعزیزی درگفتگو با خبرنگار سردبیر پرس گفت: سردر باغ ملی، به عنوان یکی از نماد‌های تاریخی و فرهنگی شهر تهران، از منظر اینجانب، شهروندی تهرانی، جلوه‌ای بی‌نظیر از هنر معماری ایرانی و یادمانی ارزشمند از تاریخ پرشکوه این سرزمین است. کاشی‌کاری‌های فاخر، طراحی متقارن و ابهت این بنا، آن را به یکی از برجسته‌ترین نشانه‌های هویت شهری تهران بدل ساخته است.
با این حال، شایسته است که توجه بیشتری به حفظ و نگهداری این اثر تاریخی صورت گیرد و محیط پیرامون آن با فضا‌های سبز و امکانات مناسب‌تر، درخور شأن این میراث گران‌بها سامان یبدا کند.براساس این گزارش، سردر باغ ملی تهران، با معماری باشکوه و تاریخ پربار خود، نه‌تنها دروازه‌ای به گذشته پایتخت است، بلکه نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی ایران محسوب می‌شود. این بنا با تلفیق هنر ایرانی و اروپایی، روایتگر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره‌های قاجار و پهلوی است. حفظ و مرمت این اثر ارزشمند، وظیفه‌ای ملی است تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از این میراث گران‌بها بهره‌مند شوند.
انتهای خبر/