فرمانِ فراموش‌شده؛ سرنوشت فرحناز شیری و ۳۰ زن راننده‌/ یک عضو شورای شهر تهران خواستار حذف محدودیت جذب راننده زن شد

نورا حسینی: در نیمه پاییز سال ۱۳۸۶، معاون شرکت واحد اتوبوسرانی تهران اعلام کرد که برای نخستین‌بار، زنان راننده در خط ویژه (BRT) مشغول به کار خواهند شد. به گفته پیمان سنندجی، معاون وقت بهره‌برداری شرکت، ۱۵ راننده زن از میان نیروهای باتجربه انتخاب و تحت آموزش‌های ویژه قرار گرفته‌اند تا پس از گذراندن مراحل استخدامی، فعالیت خود را آغاز کنند.
او گفت:در حال حاضر یکی از اتوبوس‌های خط BRT توسط یک راننده زن هدایت می‌شود که عملکرد او رضایت‌بخش است.
پایان زودهنگام یک رؤیا
اما دو سال بعد، خبرها رنگ دیگری گرفتند. رسانه‌ها گزارش دادند که شهرداری تهران، سی زن راننده خطوط BRT را از کار برکنار کرده است. بیشتر آن‌ها سرپرست خانواده بودند.
فرحناز شیری، نخستین زن راننده در خط میدان آزادی–دپوی شرق، یکی از اخراج‌شدگان بود. او آن زمان گفت‌وگوهای زیادی با رسانه‌ها کرد. در یکی از گفت‌وگوها، آمدن و رفتنش از اتوبوسرانی را این‌گونه روایت کرد: «۲۰ شهریور ۸۶ وارد شرکت واحد شدم. آن زمان آقای بیژنی مدیرعامل بود و با حمایت او وارد سیستم شدم. تا ۲۰ اسفند ۸۸ همکاری‌ام ادامه داشت، اما با وجود گذشت ۶ ماه از پایان قراردادم، هیچ اقدامی برای تمدید آن نشد. قرار بود قراردادی جدید ببندند، در حالی‌که طبق قانون، باید قرارداد قبلی تمدید می‌شد.»
او با حکم دادگاه دوباره به کار بازگشت، اما تا تیرماه سال بعد، به همراه ۳۰ زن دیگر، نه اتوبوس تحویل گرفتند و نه بیمه‌شان پرداخت شد. او در یکی ازمصاحبه هایش درباره راننده‌های زن اخراج شده گفته بود: «زنان راننده، اکثراً سرپرست خانواده بودند و حتی پیش از پایان مهلت قراردادشان، مجبور به بازخرید شدند. یکی از همکارانم که در راهروهای شورای شهر به دنبال گرفتن حقش بود، می‌گفت: مسئولان وعده استخدام زنان را داده بودند، اما حالا حتی دلیل اخراجمان را نمی‌گویند. آیا شهردار تهران با فعالیت زنان مخالف است؟»

از تقدیر تا طرد
فرحناز شیری در روز حمل‌ونقل، لوح تقدیر از شهردار دریافت کرده بود.شیری درباره خاطرات روزهای کاری اش گفته بود: «هر روز ساعت ۶:۳۰ صبح، اتوبوس اسکانیایم را تحویل می‌گرفتم و ۱۲ ساعت بدون وقفه مسافران را جابجا می‌کردم. پدرم روز اول گفت وارد محیطی مردانه می‌شوی که حتی برای مردان هم دشوار است، اما من به عشق کار و برای باز کردن راه زنان دیگر، این مسیر را انتخاب کردم. اما ما را به راحتی کنار گذاشته‌اند.»
مبارزه‌ای بی‌پایان با سیستم
دیوان عدالت اداری در آذر ۹۷، حکم بازگشت به کار او را صادر کرد. قرار شد به‌عنوان کارگر رسمی در بخش اداری مشغول شود.رسانه‌ها همان زمان نوشتند:با وجود صدور چندین رأی قضایی و نامه‌نگاری‌های رسمی از سوی وزارت رفاه، اجرای احکام درباره بازگشت شیری به کار، بی‌نتیجه ماند.

در تهران، پس از بسته شدن پرونده حضور زنان راننده در خط یک BRT، سال‌ها هیچ زن راننده‌ای در خطوط اتوبوس‌رانی دیده نشد. اما هفته گذشته، نشانه‌هایی از تغییر در فضای تصمیم‌گیری به چشم خورد.

درخواست برای پایان دادن به یک دهه رنج
شیری سال‌ها پیگیر بازگشت پشت فرمان بود. حتی در یکی از مصاحبه‌هایش، از رئیس وقت قوه قضائیه، ابراهیم رئیسی، خواسته بود تا با نظارت بر این پرونده، به ده سال آزار و سردرگمی پایان دهد.در حالی که مدیران شهری، محدودیت‌های قانونی را برای بازگشت رانندگان زن پشت فرمان اعلام می‌کردند، برخی از حقوق‌دان‌ها معتقد بودند که شهرداری‌ها از قوانین خاص استخدامی استفاده می‌کنند واحکام دیوان عدالت اداری لازم‌الاجرا هستند و در صورت عدم اجرای آن‌ها، دیوان می‌تواند مستقیم وارد عمل شده و حتی مسئولان متخلف را به انفصال از خدمت و حبس محکوم کند.
در مشهد، داستانی دیگر
پس از ماجرای زنان راننده در تهران، دیگر هیچ‌گاه راننده زن در خطوط اتوبوسرانی تهران استخدام نشد. اما در شهرهایی مانند مشهد، حضور زنان ادامه دارد.
ژاله شندری، راننده‌ای باسابقه در خطوط درون‌شهری مشهد، می‌گوید: «با اینکه شغل ما سخت است، اما من عاشق کارم هستم. مردم اغلب از دیدن راننده زن استقبال می‌کنند. گاهی هم تعجب می‌کنند، اما در پایان مسیر با تحسین و لبخند، خوش‌رفتاری نشان می‌دهند.»
در بیرجند، هم زنان همچنان پشت فرمان اتوبوس‌های درون‌شهری نشسته‌اند. کریمدادی از جمله نخستین بانوان راننده اتوبوس در این شهر است. او با شور و علاقه از مسیر پرچالش خود می‌گوید؛ زنی ۴۲ ساله که یک سال پیش از زاهدان به بیرجند مهاجرت کرده و پیش‌تر به مدت ۶ سال به‌عنوان راننده تاکسی فعالیت داشته است.
بازگشت امید به تهران؟
در تهران، پس از بسته شدن پرونده حضور زنان راننده در خط یک BRT، سال‌ها هیچ زن راننده‌ای در خطوط اتوبوس‌رانی دیده نشد. اما هفته گذشته، نشانه‌هایی از تغییر در فضای تصمیم‌گیری به چشم خورد.
حبیب کاشانی، عضو شورای شهر تهران، خواستار حذف محدودیت جذب راننده زن شد و گفت: «زنانی که گواهینامه پایه یک دارند می‌توانند در حمل‌ونقل شهری به پایتخت کمک کنند. باید این محدودیت برداشته شود.»
وی همچنین اشاره کرد که پس از صدور حکم دوم، فرآیند جذب رانندگان جدید در دستور کار قرار گرفته و پیگیری‌ها در حال انجام است.
علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز هفته گذشته در پاسخ به این پیشنهاد گفت: «از این اقدام حمایت می‌کنیم، مشروط بر اینکه مانع اجرایی و قانونی نداشته باشد. شهرداری از هر پیشنهادی که به بهبود وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی کمک کند استقبال می‌کند.»

حمایت پلیس راهور از حضور زنان در حمل‌ونقل عمومی
همزمان، تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، نیز حمایت خود را از این طرح اعلام کرد. او گفت: «بارها تأکید کرده‌ام که خانم‌ها از دقت، انضباط و رعایت قانون بالاتری نسبت به بسیاری از آقایان برخوردارند. طبق بررسی‌های ما، میزان تصادف، تخلف و حتی خسارات جانی در میان رانندگان زن به‌طور محسوسی پایین‌تر است.»
به گفته  حسینی، در تهران بین ۳۴۰ تا ۳۵۰ زن دارای گواهینامه پایه یک هستند. بسیاری از آنان در حال حاضر در جاده‌های کشور به‌عنوان راننده کامیون، کامیونت یا اتوبوس‌های بین‌شهری فعالیت دارند و سابقه‌ای بدون حادثه دارند.
او افزود: «اگر مدیریت شهری تصمیم بگیرد از زنان راننده در خطوط BRT استفاده کند، پلیس راهور نه‌تنها مخالفتی ندارد، بلکه از آن حمایت نیز می‌کند.»
سردار حسینی این اقدام را گامی در جهت اشتغال‌زایی و تحقق برابری شغلی دانست و تأکید کرد: «پلیس راهور آماده است جلسات مشترکی با شورای شهر و نهادهای مرتبط برگزار کند و تسهیلاتی برای بانوانی که قصد دریافت گواهینامه پایه یک دارند فراهم سازد.»
این روزها کسی از سرنوشت فرحناز شیری و ۳۰ زن راننده‌ای که سال‌ها پیش کنار گذاشته شدند، خبری ندارد. نه مشخص است که آن‌ها به کار بازمی‌گردند، نه معلوم است راننده زن جدیدی به ناوگان اضافه خواهد شد. اما آن‌چه روشن است، وعده‌ی تازه برای حضور دوباره‌ی زنان پشت فرمان اتوبوس‌های تهران، غبار از خاطره‌ی اولین زنان راننده زدوده و امید را هرچند کم‌رنگ، زنده کرده است.

۴۷۴۷