عودلاجان؛ محله‌ای قدیمی در قلب تهران

به گزارش خبرنگار گروه مناطق پایگاه خبری تحلیلی «سردبیر پرس»؛ محله عودلاجان در بخش مرکزی تهران و در منطقه ۱۲ شهرداری واقع شده است. این محله از شمال به خیابان امیرکبیر، از جنوب به خیابان پانزده خرداد، از شرق به خیابان ری و از غرب به خیابان ناصرخسرو محدود می‌شود. این محله در نزدیکی بازار بزرگ تهران قرار دارد و یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تاریخی شهر تهران است.
محله عودلاجان یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین محله‌های تهران است که سابق‌های بیش از ۲۵۰ سال دارد و به دوران صفویه و قاجار بازمی‌گردد. در زمان قاجار، این محله از مناطق اعیان‌نشین تهران بود و بیشترین تعداد مساجد، مدارس و مراسم مذهبی مانند روضه خوانی و تعزیه گردانی را در خود جای داده بود.
عودلاجان زمانی یکی از ثروتمندترین و پرجمعیت‌ترین محله‌های تهران با بیش از ۲ هزار و ۶۱۹ خانه و یک هزار و۱۴۶ دکان به شمار می‌آمد و خانه‌های تاریخی و باشکوهی مانند خانه مدرس، باغ ملک‌الشعرا و عمارت مسعودیه در آن قرار داشتند. 
این محله از جنوب به بازار بزرگ تهران، از غرب به خیابان ناصرخسرو، از شرق به خیابان سیروس و از شمال به خیابان امیرکبیر محدود می‌شود. بافت سنتی با کوچه‌های باریک و خانه‌های با معماری دوره قاجار و پهلوی، این محله را برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری جذاب کرده است.

امروزه عودلاجان تحت فشار گسترش بازار بزرگ تهران قرار گرفته و بخشی از آن به انباری و محل کارگاه‌های صنایع دستی تبدیل شده است. همچنین برخی خانه‌های قدیمی متروکه و مناطق ناامن در آن دیده می‌شود. با این حال، اقدامات بازسازی و مرمت بافت تاریخی در این محله انجام شده و کوچه‌های آن سنگ‌فرش شده است به طوری که فضای مناسبی برای پیاده‌روی و گردش فراهم شده است.
نقش بازسازی در احیای محلات
صغری ابراهیمی یکی ازشهروندان ساکن یا آشنا با عودلاجان، به اهمیت تاریخی و فرهنگی این محله و قدمت آن اشاره می‌کند که به عقیده وی، این محله نمایانگر پیوند سنت با مدرنیته است و هنوز هویت تاریخی خود را حفظ کرده است. 
وی معماری زیبای خانه‌های قاجاری را ستایش می‌کند و معتقد است که بازسازی‌ها به احیای محله کمک کرده‎اند و بازار عودلاجان محیطی آرامتر نسبت به بازار بزرگ تهران فراهم کرده است.
چالش‌های محله عودلاجان
زهرا قربانی شهروند دیگری از عودلاجان، تجربه خود را با بیان چالش‌هایی که محله با آن روبه‌روست بازگو می‌کند؛ از جمله تغییر کاربری به انباری برای فروشندگان بازار و تبدیل شدن برخی بخش‌ها به مناطق ناامن.
او تأکید می‌کند که این تغییرات نشان‌دهنده دگرگونی‌های اجتماعی و اقتصادی عمیق در تهران است و برایش حسرت بخشی از اصالت و شکوه اولیه این محله را دارد، اما امیدوار است که پروژه‌های احیا و مرمت بتوانند بخشی از این ارزش‌های تاریخی را حفظ کنند.
ساکنان قدیمی عودلاجان در برهه‌هایی از زمان عمدتاً یهودی بودند و این موضوع از ویژگی‌های تاریخی فرهنگی این محله به شمار می‌رود.
محله عودلاجان که به سه بخش اصلی پامنار، امامزاده یحیی و ناصرخسرو تقسیم می‌شود، دارای بافت تاریخی بسیار غنی با بیش از ۳۰ اثر منفرد ثبت شده است و مجموعه‌هایی از عناصر ارزشمند ناملموس مانند ساباط (راهرو‌های مسقف)، سقاخانه‌ها و مسیر قنات مهرگرد در آن وجود دارد.
در سال‌های اخیر برای حفظ و احیای بافت تاریخی عودلاجان برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای از جمله ثبت قانونی محدوده‌های حفاظتی و اجرای طرح‌های مرمتی با حمایت وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و شورای عالی شهرسازی و معماری ایران اجرا شده است.
این طرح‌ها با هدف تقویت سکونت در بافت تاریخی و توسعه فضا‌های گردشگری، فرهنگی و سکونتی برنامه‌ریزی شده‌اند که می‌تواند به احیای این محله تاریخی کمک کند.
عودلاجان علاوه بر بنا‌های تاریخی همچون خانه مدرس، حمام نواب و موزه‌های محلی، دارای کوچه‌های باریک و تودرتو است که هر کدام داستانی از گذشته را بازگو می‌کنند و فضای خاص و حس تاریخی به محله می‌دهند.
همچنین دسترسی به محله از طریق ایستگاه‌های مترو پانزده خرداد و بهارستان آسان است و امکانات گردشگری همچون تور‌های شهرگردی با راهنمایان میراث فرهنگی برای معرفی بهتر این محله برگزار می‌شود.
این نکات، تصویری جامع‌تری از عودلاجان ارائه می‌دهند که نشان‌دهنده تلاش‌های جاری برای حفظ و احیای یک محله تاریخی ارزشمند در قلب تهران است.
به طور کلی، عودلاجان محله‌ای است با هویتی تاریخی، فرهنگی و معماری غنی که طی سال‌ها با تغییرات گسترد‌های مواجه شده است و اکنون در مسیر بازسازی و احیای ارزش‌های فرهنگی قرار دارد. این محله برای افرادی که به تاریخ، معماری و زندگی شهری سنتی علاقه‌مندند، تجربه‌های منحصر‌به‌فرد ارائه می‌دهد.
انتهای خبر/