عراق، سوریه، مصر و اوکراین با آثار تاریخی خود در جنگ چه کردند؟

پژوهشگران، با نگاهی به رویکرد تطبیقی، و اقدامات حفاظتی چهار کشور سوریه، عراق، مصر و اوکراین در مواجهه با جنگ و آشوب داخلی،
روش‌های بازسازی میراث‌ فرهنگی بعد از جنگ، چالش‌ها و تمهیدات را مرور کردند.

به گزارش سردبیر پرس، در همایش «جنگ و میراث‌ فرهنگی؛ برنامه‌ریزی و آمادگی» که با مدیریت فریبا کرمانی، رئیس پژوهشکده ابنیه و بافت برگزار شد، چهار مقاله علمی با عناوین «بازسازی میراث‌ فرهنگی بعد از جنگ، چالش‌ها و تمهیدات»، «بررسی تطبیقی اقدامات کمیته جهانی سپر آبی در حفاظت از میراث فرهنگی در شرایط جنگی: مطالعه موردی عراق، سوریه، مصر و اوکراین»، «کاربرد روش‌های ارزیابی غیرمخرب در آمادگی، برنامه‌ریزی و بازیابی میراث معماری پس از جنگ» و «بررسی ضرورت و نقش محافظتی تفسیر میراث‌ فرهنگی متأثر از جنگ در شهرستان قصر شیرین برای جامعه مخاطب» از سوی پژوهشگران ارائه شد.
مریم زینال‌پور اصل در این نشست به ارائه مقاله‌ مشترک‌اش با فاطمه مهدی‌زاده سراج با عنوان «روش‌های ارزیابی غیرمخرب در آمادگی، برنامه‌ریزی و بازیابی میراث معماری پس از جنگ» پرداخت و اظهارکرد: حفاظت از میراث معماری به‌ عنوان بازتابی از تمدن، فرهنگ و ارزش‌های ناملموس هر ملتی، همواره به‌لحاظ نگهداری و انتقال به نسل‌های آینده، بهره‌گیری علمی‌ ـ‌ تخصصی و همچنین ایجاد منافع اقتصادی، حائز اهمیت است. آمادگی و برنامه‌ریزی به‌ منظور حفاظت از میراث معماری به‌ هنگام وقوع درگیری‌های نظامی، در وهلۀ نیازمند شناخت و مستندسازی اطلاعات دقیق موقعیت، هندسه، مداخلات، عناصر ساختمانی و مصالح و همچنین اطلاعات محیطی، زمین‌شناسانۀ و زیرساختی این آثار است. در حالی که تعدد، دسترسی محدود، آسیب‌پذیری، ساختار هندسی پیچیده و سازه نامعین این آثار، برداشت و مستندنگاری و به‌روز رسانی اطلاعات مذکور را با استفاده از روش‌های سنتی محدود و نیازمند استفاده از روش‌های دقیق، سریع و کاراتر کرده است. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد کاربرد روش‌های غیرمخرب مهندسی ژئوماتیک را در شناخت و مستندسازی به‌منظور آمادگی، برنامه‌ریزی و بازیابی میراث معماری، پس از سانحۀ جنگ را تبیین کند.
در ادامه فرزین مرادی به بررسی «ضرورت و نقش محافظتی تفسیر میراث فرهنگی متأثر از جنگ در شهرستان قصر شیرین برای جامعه مخاطب» پرداخت و گفت: در ازنای تاریخ، همواره جنگ و درگیری‌های مسلحانه میان کشورها سبب آسیب یا ویرانی در  ساختار شهرها، آبادی و آثار معماری شده و این گونه رخداد تا به امروزه نیز دامن‌گیر این ساختارها و مواریث فرهنگی بوده‌ است. از این‌رو، بررسی رویکردهای مرمت و بازسازی مواریث معماری پس از جنگ ضروری به نظر می‌رسد. هدف مقاله بررسی انواع اثرات جنگ بر ساختار بافت، ابنیه و آثار تاریخی و تجربه برخورد با مصادیق و رویکرد برخورد با میراث فرهنگی قصرشیرین در سال‌های پس از جنگ بوده و شیوه‌های برخورد با این آثار در انطباق با نمونه‌های جهانی تشریح می‌شود. یافته‌ها نشانگر نبود رویکرد محافظتی شایسته آثار در تناسب با اهمیت آن‌ها است. لذا، شایسته است در محافظت ابنیه و مجموعه‌های تاریخی این شهرستان، افزون بر توجه به قوانین بین‌المللی، به رویکردهای بومی، روایت‌ها و تفسیر مصادیق میراثی برای ایجاد حساسیت، علاقه و کُنشگری جامعه‌ مخاطب توجه داشت.

«بررسی تطبیقی اقدامات کمیته جهانی سپر آبی در حفاظت از میراث‌ فرهنگی در شرایط جنگی: مطالعه موردی عراق، سوریه، مصر و اوکراین» نیز عنوان مقاله‌ای بود که به‌صورت مشترک توسط عبدالمهدی همت‌پور و سارا عباباف ارائه شد.
در این مقاله آمده است: در این نوشتار، با رویکردی تطبیقی، اقدامات حفاظتی چهار کشور سوریه، عراق، مصر و اوکراین در مواجهه با جنگ و آشوب داخلی بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که تلفیق ظرفیت‌های داخلی با همکاری‌های بین‌المللی، به‌ویژه از طریق سپر آبی، نقش مؤثری در افزایش تاب‌آوری فرهنگی ایفا کرده است. در سوریه و عراق، تمرکز بر مستندسازی، آموزش نیروهای محلی و همکاری با نهادهای بین‌المللی برای مقابله با تخریب‌های ناشی از داعش و جنگ داخلی بوده است. در مصر، اقدامات حفاظتی بیشتر در قالب مأموریت‌های ارزیابی، مستندسازی و تهیه فهرست آثار سرقت‌شده انجام شده است. در مقابل، تجربه اوکراین به‌عنوان الگویی پیشرفته در بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند اسکن سه‌بعدی، واقعیت افزوده و آرشیوهای دیجیتال، نشان‌دهنده تحول در شیوه‌های حفاظت اضطراری از میراث فرهنگی در شرایط جنگی است.
این نوشتار با هدف تحلیل تطبیقی و ارائه پیشنهادهای راهبردی، ضرورت پیوستن ایران به سپر آبی را در چارچوب سیاست‌های ملی میراث فرهنگی تبیین می‌کند و بر لزوم تدوین دست­نامه‌های حفاظتی بومی، ایجاد بانک داده دیجیتال و مشارکت فعال در پروژه‌های بین‌المللی تأکید دارد.
فاطمه حدادعادل در ادامه به تشریح مقاله «بازسازی میراث‌ فرهنگی بعد از جنگ، چالش ها و تمهیدات» پرداخت و افزود: بازسازی پس از جنگ یک فرآیند پیچیده و چندبعدی است که شامل بازسازی فیزیکی و روانی مناطق آسیب‌دیده می‌شود. این فرآیند نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ است که نه‌تنها شامل ترمیم خرابی‌های ناشی از جنگ می‌شود، بلکه می‌تواند فرصتی برای انسجام‌اجتماعی، بازسازی میراث و ارتقای کیفیت‌ زندگی مردم شود. با استفاده از مطالعه تجارب دیگران می‌توان برای آمادگی در برابر این مهم برنامه‌ریزی کرد. با توجه به مخاصمات اخیر، ضرورت توجه و آمادگی و برنامه‌ریزی برای خرابی‌های ناشی از جنگ در مورد ابنیه میراث‌ فرهنگی نمود پیدا می‌کند. لذا با مطالعه نمونه‌های موردی تجارب داخلی و خارجی و چالش‌های آثار در مخاصمات و نحوه مواجهه، تمهیدات لازم در برابر این چالش‌ها را مطالعه می‌کنیم.
این پژوهش با بهره‌گیری از رویکرد کیفی و روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نمونه‌های تخریب‌شده در اثر جنگ در داخل کشور و نمونه‌های خارج از کشور پرداخته است و نتایج نشان می‌دهد «مطالعه روش‌های سنتی و بومی ساخت و ساز»، «مستندنگاری دقیق آثار»، «آموزش نیروی متخصص مرمت»، برای پیش از حادثه و «ارزیابی و شناسایی خسارات و آسیب‌ها»، «مشارکت مردم محلی»، «تعیین رویکرد مواجهه» و «روش مداخله» برای بعد از حادثه، از مهمترین تمهیدات لازم هستند.
انتهای پیام