از نشان دادن چرخه اعتماد به دانشمندان ایرانی تا ساخت یک مجموعه علمی

سازنده مستند «چه شد که شد» به تشریح بخش‌های مختلف این مجموعه مستند علمی پیرامون دستاوردهای محققان ایرانی پرداخت و گفت: این مستند با دغدغه نشان دادن چرخه اعتماد به دانشمندان ایرانی آغاز و بعد تبدیل به یک مجموعه مستند علمی شد.

محمدرضا گودرزی مهر، مستندساز در گفت‌وگویی با سردبیر پرس درباره تولید مستند «چه شد که شد» با بیان اینکه چه بسیار آثاری که خلق نشد و فرصت تحسین نداشت، نه به خاطر این که دیگران به صاحبش اعتماد نکردند، بلکه خود صاحب فکر و ایده جسارت ارائه‌اش را نداشت، می‌گوید: جرأت و جسارت ایده‌پردازی و قدم گذاشتن به سرزمین ناشناخته‌ها شرط لازم برای پیشرفت است. باید اول چرخه‌ای از اعتماد شکل بگیرد. مجموعه مستند «چی شد که شد» با دغدغه نشان دادن چرخه اعتماد به دانشمندان ایرانی آغاز و بعد تبدیل به یک مجموعه مستند علمی شد که کشف روش‌های نوین درمانی را به تصویر می‌کشد.
او با بیان اینکه روش جدیدی از درمان سرطان مغز، کشف داروی دیابت نوع یک و ساخت پوست زنده در آزمایشگاه برای پیوند به انسان، سه موضوعی هستند که در این مجموعه به آنها پرداخته شده است، توضیح می‌دهد: قسمت دوم این مجموعه با عنوان «گورماهی» با موضوع غربالگری دارویی با کمک ماهی‌های آزمایشگاهی برای کشف داروی دیابت یکی از شگفت انگیزترین سوژه‌های این مجموعه است که قابل پخش است. سفر به دنیای موجودات میکروسکوپی حتما برای مخاطب جذاب است.
گودرزی مهر سپس درباره اینکه در زمان تولید این مستند چقدر تلاش کرده‌اند به  توانمندی‌های علمی ایران به ویژه در موضوع پزشکی اشاره کنند، می‌گوید: وقتی یک پژوهشگر ایرانی با زبان فارسی درباره یک موضوع علمی درجه یک به ما اطلاعات می‌دهد و یک پژوهشگر ایرانی دیگر را در حال انجام یک فرآیند پیچیده علمی می‌بینیم، ناخودآگاه این پیش‌فرض که فقط نژاد خاصی در اروپا بر علم تسلط دارند را باطل می‌کند.

او اظهار می‌کند: در این مجموعه مستند، آگاهانه این نکته را در نظر داشتیم که دانشمند ایرانی دیده شود و در بین دانشمندان ایرانی جوان‌ترها بیشتر دیده شوند. چراکه چشم مخاطبان به مستندهای علمی انگلیسی زبان عادت کرده و در اولین مواجهه این فیلم‌ها را با هم مقایسه خواهند کرد. بنابراین تلاش کردیم با افزایش کیفیت روایت فیلم، شان و جایگاه پژوهشگر ایرانی را رعایت کنیم.
این مستندساز در پاسخ به اینکه چرا مستندهای کمی درباره توانمندی‌های دانشی ایران ساخته شده است و اینکه آیا مستندسازان کمتر سراغ این موضوعات رفتند یا استقبالی از سوی مخاطب صورت نمی‌گیرد؟ می‌گوید: بعد از سال‌ها تجربه همکلامی با پژوهشگران و دانشمندان ایرانی در زمینه‌های علمی مختلف این نکته را می‌گویم که این پیش‌فرض ذهنی حتی میان برخی از خود پژوهشگران جوان هم حاکم است که ما به اندازه کافی خوب نیستیم. در حالی که خیلی از آنها به غایت خوب هستند و در عرصه خودشان یکه‌تاز هستند. این باور در ذهن برخی مدیران و تصمیم‌گیران هم نقش بسته است. چطور انتظار داشته باشیم که همه هنرمندان برخلاف این جریان عمل کنند؟ هنرمندانی هم که به توانمندی جوان ایرانی باور دارند عموما اقبال کمی در جلب نظر تهیه‌کننده و یا سرمایه‌گذار دارند؛ چون جریان اصلی فیلمسازی مستند، سلیقه‌ای غیر از این موضوعات دارند.

او با بیان اینکه حرفش پیرامون موضوع فیلم است وگرنه شکی نیست که موضوع باید درست پرداخته شود و خلاقانه به تصویر کشیده شود تا بتوان آن را به عنوان یک اثر هنرمندانه پذیرفت، می‌گوید: اشاره به این موضوع را مهم می‌دانم که ما در زمینه ساخت مستندهای علمی در مقایسه با آثار بین‌المللی مزیت رقابتی نداریم، چون این ژانر به خصوص نیاز به ابزارها و زیرساخت‌های خاصی دارد.
گودرزی مهر با اشاره به روند تولید این مستند بیان اینکه پژوهش این مستند در یک فرآیند یک ساله و به مرور انجام شد، توضیح می‌دهد: آشنا شدن با شخصیت‌ها و جلب اعتماد آن‌ها برای قرار گرفتن جلوی دوربین یکی از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین بخش‌های ساخت یک فیلم مستند است. مخصوصا اگر شخصیت مورد نظر شخصی باشد که تحت درمان بوده و با عنوان بیمار باید تجربه خودش را بیان کند.
او می‌افزاید: این مسئله از جنبه فرهنگی بسیار مهم است که این افراد اصلا نمی‌خواهند با این برچسب شناخته شوند و این دیدگاه باعث شده بعضی از آنها بیماری خود را از اعضای خانواده خودشان هم پنهان کنند. این انتخاب واکنشی است به بعضی اخلاق‌های ناپسند که حریم بیمار را محترم نگه نمی‌دارند. ما برای یکی از قسمت‌های این مجموعه بعد از مدت‌ها تلاش و جلب رضایت خانوده یک کودک بیمار نتوانستیم به توافق برای ضبط تصویر و یا صوت مصاحبه برسیم و مجبور شدیم با حضور بازیگران این بخش از فیلم را جلو ببریم. با عبور از این مرحله سخت بقیه مسیر قابل طراحی است. فیلمبرداری و تدوین این مجموعه در طول یک سال انجام شد.
این مستندساز در پایان یادآور می‌شود که تهیه‌کننده این مجموعه محمدجواد امیرانی بود که از مرحله ایده او را همراهی کرده و این انگیزه را داده که خطرات اولین تجربه‌شان در ساخت مستند علمی مانع انجام آن نشود.
او یادآور می‌شود: همچنین فیلمبرداری این مجموعه هم چالش‌برانگیز بود؛ چرا که طراحی زاویه نگاه درست به سوژه برای انتقال حس مستند علمی نیاز به دقت و عبور از عادت‌های معمول داشت. این وظیفه مهم را کامران اَبَدی پور بر عهده گرفت. تدوین یک مجموعه به صورت گروهی حفظ یکدستی مجموعه را با چالش مواجه می‌کند ولی تیم سه نفره تدوین به راحتی بر این چالش غلبه کردند. عرشیا خندان، هستی هراتی و کامران ابدی‌پور اعضای تیم تدوین این مجموعه بودند.
انتهای پیام