هنرمندی که رکورد پیکاسو و ون‌گوگ را شکست!

«گوستاو کلیمت» را شاید با نقاشی‌های طلایی و سوژه‌هایی که گویی مسطح به نظر می‌رسند می‌شناسید. این هنرمند اتریشی که با سبک خاص خود مخاطب را مجذوب آثارش می‌کند، امروزه از نقاشان بنام است و آثار هنری او به قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسند. اما آیا نقاشی‌های «کلیمت» از ابتدا با چنین اقبالی مواجه شده بودند؟ در این گزارش به مسیر ورود آثار او به جمع گران‌ترین‌های دنیای هنر می‌پردازیم.

به گزارش سردبیر پرس،‌ حدود ۲۰ سال از زمانی که «رونالد لاودر»، مجموعه‌دار برجسته و یکی از بنیان‌گذران گالری «Neue»، برای «پرتره آدل بلوخ-باور شماره یک» (۱۹۰۷) (Portrait of Adele Bloch-Bauer I ) نقاشی طلایی و درخشان اثر «گوستاو کلیمت» در یک معامله خصوصی ۱۳۵ میلیون دلار پرداخت، می‌گذرد. این رقم جهان هنر را شگفت‌زده کرد، به‌ویژه چون در آن زمان فقط یک اثر دیگر یعنی «پسری با پیپ» (۱۹۰۵) از «پیکاسو» به‌طور رسمی در «باشگاه صدمیلیون دلاری‌ها» قرار داشت. اکنون، عرضه یک نقاشی دیگر از «کلیمت»، از مجموعه برادر فقید «رونالد»، یعنی «لئونارد لادر» (۱۹۳۳–۲۰۲۵)، که او نیز مجموعه‌دار و خیر نامداری بود، بار دیگر قرار است بازار «کلیمت» را بازتعریف کند. دلیلش این است که ساتبیز که مجموعه «لادر» را اداره می‌کند، یک اثر مهم دیگر، «پرتره الیزابت لادرر» (۱۹۱۴–۱۹۱۶)، را با قیمت درخواستی بیش از ۱۵۰ میلیون دلار عرضه کرده است و چون ساتبیز این اثر را مستقیما ضمانت کرده، فروش آن قطعی است و نه‌تنها رکورد جدیدی در حراج ثبت خواهد کرد، بلکه رکورد فعلی ۱۰۸.۸ میلیون دلاری سال ۲۰۲۳ در لندن برای «بانویی با بادبزن» (۱۹۱۷–۱۸) را نیز با اختلافی چشمگیر پشت سر خواهد گذاشت. دومین قیمت بالای «کلیمت» در حراج ۱۰۴ میلیون دلار برای «جنگل توس» (۱۹۰۳) بود که در سال ۲۰۲۲ از مجموعه «پل آلن» در کریستیز فروخته شد.

«پرتره آدل بلوخ-باور شماره یک» (۱۹۰۷) اثر «گوستاو کلیمت»

این یعنی طی فقط دو سال، شاهد جهشی حدود ۴۲ میلیون دلاری یا ۳۹ درصدی در بالاترین قیمت حراج برای «کلیمت» خواهیم بود. و این درحالی است که واگذاری آثار «لئونارد لادر» شامل دو منظره درخشنده از منظره «آترزی»‌ با برآوردهای بالای ۷۰ و ۸۰ میلیون دلار نیز هست که این بازار «کلیمت» را در این فصل در مرکز توجه قرار داده و احتمالا فقط با سه اثر بیش از ۳۰۰ میلیون دلار درآمد ایجاد می‌کند. «هلنا نیومن»، رئیس ساتبیز اروپا و رئیس بخش هنر امپرسیونیستی و مدرن جهان، با اشاره به اینکه «کلیمت»‌ بین سال ۱۹۱۲ تا درگذشتش در سال ۱۹۱۸ میلادی فقط پنج پرتره سفارشی تکمیل کرده است، گفت: «این واقعا یک لحظه بسیار مهم در بازار کلیمت است…تقریبا همه آن‌ها در موزه‌ها هستند. احتمالا این یکی از آخرین فرصت‌ها برای خرید چنین اثری از کلیمت است.» خاندانی برای مجموعه‌داری هر دو برادران «لادر»، نقش مهمی به‌عنوان مجموعه‌دار در شکل‌گیری جهان هنر آمریکا داشتند. در حالی‌که خرید پرسر و صدای «رونالد» یعنی خرید نقاشی «آدل بلوخ-باور شماره یک» توجه عمومی را جلب کرد و گالری «Neue» را به مقصدی محبوب برای دوستداران «کلیمت» تبدیل کرد، «لئونارد»‌ حداقل دو دهه زودتر از او «پرتره الیزابت لدرر» را در سال ۱۹۸۵ میلادی خریده بود.

«آدل بلوخ-باور شماره دو»(۱۹۱۲) اثر «گوستاو کلیمت»

 فعالیت جمع‌آوری آثار هنری این دو برادر در سال ۲۰۱۷ میلادی، زمانی که نمایشگاه «کلیمت و زنان عصر طلایی وین، ۱۹۰۰–۱۹۱۸» در گالری «Neue»، این دو پرتره را با پرتره مشهور دیگری از «کلیمت» یعنی نقاشی «آدل بلوخ-باور شماره دو» را که پیش‌تر در مالکیت «اپرا وینفری» بود، کنار هم قرار داد، به نقطه اوج خود رسید. اکنون، آخرین فروش «لئونارد» قرار است مجموعه دیگری از شاهکارها را وارد بازار کند. بازار طلایی «کلیمت» در دو دهه گذشته، هم در بازار «کلیمت» و هم در بازار شاهکارها تغییرات چشمگیری رخ داده است. برای برخی ناظران، تنها چیزی که از قیمت کلیمت در سال ۲۰۰۶ شگفت‌انگیزتر است، تعداد دفعاتی است که از آن زمان به بعد آثار او چه در حراج و چه در معاملات خصوصی، معیارهای کلیدی را شکسته و وارد قلمرو خاص بازار شده‌اند. «هلنا نیومن» گفت: «کلیمت از آن دسته هنرمندان نادر اوایل قرن بیستم است که قیمت آثارشان از مرز ۱۰۰ و ۱۵۰ میلیون دلار هم گذشته است». در سال ۲۰۱۷، قیمت پرتره‌ای که «اپرا وینفری»‌ در سال ۲۰۰۶ به قیمت ۸۷.۹ میلیون دلار خریده بود، در معامله‌ای خصوصی به ۱۵۰ میلیون دلار رسید. همچنین «دیمیتری ریبولوفلیف»، میلیاردر روس، سال ۲۰۱۲ حدود ۱۸۷ میلیون دلار برای «مارهای آبی دو»  (۱۹۰۷) پرداخت کرد. تمام این ارقام به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از رکورد ۱۰۸ میلیون دلاری کل حراج سال ۲۰۲۳ هستند. نخستین اعضای باشگاه هنگامی که کلیمت برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ به نقطه اوج فروش رسید، فقط یک اثر در تاریخ حراج‌های عمومی بیش از ۱۰۰ میلیون دلار فروخته شده بود  که براساس اسناد موجود آن نقاشی، «پسری با پیپ» (۱۹۰۵) اثر پابلو پیکاسو بود که در مه ۲۰۰۴ در ساتبیز نیویورک فروخته شده بود. هیچ‌کس آن قیمت تاریخی را زیر سؤال نبرد. پیکاسو نه‌تنها یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان جهان به شمار می‌رفت، بلکه شاهکار «پسری با پیپ» سابقه مالکیت قابل توجهی نیز داشت: این نقاشی دهه‌ها در مجموعه معتبر «جان هی» و «بتسی ویتنی» نگهداری شده بود. «ویتنی‌» این اثر را در سال ۱۹۵۰ فقط با ۳۰ هزار دلار خریده بود. پیش از آن، بالاترین قیمت حراجی برای یک اثر هنری ۸۲.۵ میلیون دلار بود که در سال ۱۹۹۰ یک مجموعه‌دار ژاپنی برای «پرتره دکتر گاشه» (۱۸۹۰) اثر ون‌گوگ، در دوران اوج بازار هنر آن زمان، پرداخته بود. بنابراین، کارشناسان بازار و متخصصان هنر شگفت‌زده بودند که «کلیمت»، یک نقاش  اتریشی که سبک خاصش لزوما مورد پسند همه نبود، چگونه توانسته به قیمتی چهاربرابر رکورد قبلی خود یعنی ۲۹.۳ میلیون دلار برسد و رکوردهای هنرمندانی چون «پیکاسو» و «ون‌گوگ» را پشت سر بگذارد؟ در ابتدا، بسیاری از آمریکایی‌ها به «کلیمت» و «شیله» روی خوش نشان نمی‌دادند. پس از نمایش سال ۱۹۶۵ میلادی از آثار این دو هنرمند در موزه گوگنهایم نیویورک، منتقدی به نام «آنتونی وست» در «واشنگتن‌پست» نوشت که این نمایش «تلاشی برای مطرح کردن دو هنرمند درجه‌ دو وینی» است. اما  «رابرت روزنبلوم»‌(Robert Rosenblum)، مورخ هنری آمریکایی گفت که نگاه کردن به آثار «کلیمت»، «مثل رفتن به یک شیرینی‌فروشی وینی» است. در مقاله‌ای که در جولای سال ۲۰۰۶ میلادی در «نیویورکر» منتشر شد، منتقدی به نام «پیتر شلدال»(Peter Schjeldahl) درباره خرید تابلو نقاشی «آدله بلوخ-باور یک» برای گالری «Neue» توسط «رونالد لادر» نوشت: «آیا ارزش این پول را دارد؟ هنوز نه.»
او افزود: «پرداخت این مقدار پول توسط لادر، سطح جدیدی از قیمت را پیش‌بینی می‌کند که یا خیلی زود تبدیل به هنجار خواهد شد یا در تاریخ به‌عنوان حرکتی افراطی ثبت می‌شود.» در واقع، از اوایل ۲۰۰۰ تاکنون هنرمندان دیگری نیز از جمله فرانسیس بیکن، ژان‌میشل باسکیا، لئوناردو داوینچی، آمدئو مودیلیانی، ادوارد مونک، اندی وارهول و پیکاسو (چندین بار) وارد باشگاه صدمیلیون دلاری‌ها شده‌اند. برخی فروش‌های خصوصی حتی فراتر پیش رفتند و وارد باشگاه ۲۰۰ میلیون دلاری‌ها شده‌اند؛ از جمله تابلو نقاشی «ورق‌بازها» اثر «پل سزان» که در اوایل ۲۰۱۲ میلادی به قیمت ۲۵۰ میلیون دلار به کشور قطر فروخته شد و یک نقاشی متعلق به سال ۱۸۹۲ میلادی اثر «پل گوگن» که در سال ۲۰۱۵ با مبلغ شگفت‌انگیز ۳۰۰ میلیون دلار به یک موزه در قطر واگذار شد. هیجان کشف در سال ۲۰۰۶، «رونالد لادر» درباره خرید نقاشی «اَدل شماره یک» در گفت‌وگویی صحبت کرد. او درباره شیفتگی عمیق خود به آثار «گوستاو کلیمت» و «اگون شیله» صحبت کرد. در زمانی که دنیای هنر غرق در شیفتگی به «کلود مونه»‌ و امپرسیونیست‌های فرانسوی بود، «لادر» می‌گفت در مورد شیله و کلیمت «هیجانی از جنس کشف» وجود داشت؛ چون تقریبا هیچ‌کس در اطرافیان او آن‌ها را نمی‌شناخت.

«پرتره‌ الیزابت لدرر»(۱۹۱۴–۱۹۱۶) اثر «گوستاو کلیمت»

«لادر» نخستین بار در ۱۴ سالگی و در جریان سفری به اتریش با آثار کلیمت روبه‌رو شد. پس از توقفی خانوادگی در فرانسه، او به‌تنهایی راهی شد تا نقاشی‌های کلیمت را در جایی که به نمایش گذاشته شده بودند ببیند. او آن تجربه را «مثل یافتن جام مقدس» توصیف کرد و گفت: «واقعا مبهوت شده بودم. هرگز تصویری با آن قدرت ندیده بودم؛ چه نقاشی «بوسه» و چه نقاشی «اَدل یک». «لادر» درباره مبلغی که برای نقاشی«اَدل شماره یک» پرداخت، در مصاحبه‌ای گفت: «اصلا به پول فکر نکردم. می‌دانستم هیچ‌کسی در دنیا بیشتر از من خواستار این نقاشی نیست.» او آن را «فرصتی تکرارنشدنی در طول زندگی» نامید و این نقاشی را «مونا لیزای گالری Neue» توصیف کرد. «شلدال» در سال‌های بعد حتی بدبین‌تر شد، طوری که در ستون سال ۲۰۱۲ خود در «نیویورکر» با عنوان «تغییر نظرم درباره اَدل گوستاو کلیمت» نوشت: «این اصلا یک نقاشی نیست، بلکه یک زلم‌زیمبو بزرگ و صاف است؛ یک شیء‌ است.» اما گذشته از مخالفان، هیاهوی حاصل از فروش نقاشی «اَدل I» در سال ۲۰۰۶ بی‌تردید تاثیری مثبت بر بازار کلیمت داشت. این اثر یکی از پنج نقاشی‌ای بود که از گالری «Belvedere» به وارثان «فردیناند بلوخ-باور»(Ferdinand Bloch-Bauer)،سرمایه‌دار بزرگ صنعت شکر و همسر «اَدل» بازگردانده شد. «اَدل» همان زنی است که موضوع پرتره بود و این اثر در سال ۱۹۳۸، پس از الحاق اتریش به آلمان، توسط نازی‌ها مصادره شده بود. چهار نقاشی دیگر که به دیگر وارث او به نام «ماریا آلتمن» بازگردانده شدند، در نوامبر ۲۰۰۶ در کریستیز نیویورک به حراج گذاشته شدند و همگی بیشتر از برآوردها فروخته شدند.
«کریستوفر نایت»، منتقد «لس‌آنجلس تایمز»، در آن زمان گفت: «تمام جنجال‌های مربوط به فروش نقاشی «اَدل یک» فقط به افزایش ارزش بازار باقی‌مانده آثار کمک کرد.» امروز، کلیمت بی‌شک در جایگاه هنرمندان و آفرینندگان شاهکارهای تضمین‌شده قرار دارد.
انتهای پیام