ضرورت حفظ موسیقی مقامی خراسان در عصر هجوم فرهنگ بیگانه

سردبیر پرس/خراسان رضوی یک پژوهشگر موسیقی مقامی با بیان اینکه در زمانی که با هجوم فرهنگ بیگانه مواجه هستیم، حفظ هویت ملی به یک اولویت استراتژیک تبدیل شده است، گفت: موسیقی سنتی، ستون هویت ملی و فرهنگی است.

حسن عابدینی در گفت‌وگو با سردبیر پرس با بیان اینکه موسیقی سنتی و مقامی خراسان رضوی نه تنها یک ژانر هنری، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از تاروپود فرهنگ و تاریخ این سرزمین است، افزود: این میراث غنی نیازمند حمایت قاطع و تقویت ساختاری است تا بتواند جایگاه شایسته خود را در جامعه حفظ کند.
وی موسیقی سنتی خراسان رضوی را فراتر از یک فعالیت سرگرم‌ کننده دانست و آن را به مثابه جزئی مهم از فرهنگ و هویت کشور توصیف کرد و گفت: همان‌ طور که هر کشور برای توسعه زیرساخت‌های فیزیکی خود سرمایه‌گذاری می‌کند، توسعه زیرساخت‌های فرهنگی نیز برای پایداری هویت ضروری است.
این پژوهشگر موسیقی مقامی خاطرنشان کرد: موسیقی مقامی خراسان رضوی که ریشه در آیین‌ها، قصه‌ها و تاریخ منطقه دارد، خود یک سند زنده تاریخی است. این موسیقی با لحن‌ها، دستگاه‌ها و آوازهایی که سینه به سینه منتقل شده‌اند، گنجینه‌ای از احساسات، جهان‌بینی و جغرافیای موسیقایی ایران زمین را در خود جای داده است.
وی کلید حفظ و رشد این میراث را در دستان نخبگان و هنرمندان دانست و افزود: حفظ و رشد فرهنگ و هنر جامعه متکی به فرهیختگان، هنرمندان و نخبگان آن است.
عابدینی اظهار کرد: هنرمند سنتی، به ویژه نوازنده و خواننده موسیقی مقامی، صرفاً یک اجراکننده نیست؛ این افراد نیازمند فضاهای مناسب برای تمرین، آموزش نسل جدید و مهم‌تر از همه، تأمین معیشت پایدار هستند تا دغدغه امرار معاش، آن‌ها را از مسیر اصالت هنری منحرف نسازد.
وی با بیان اینکه حمایت از هنرمندان، در واقع سرمایه‌گذاری بر روی آینده هویت فرهنگی کشور است، بر قدرت نفوذ موسیقی بر قشر جوان جامعه اشاره و تأکید کرد: امروزه جوانان مستعد باید به سمت این نوع موسیقی هدایت شوند تا میراث ماندگار هنری در این کشور حفظ و به نسل‌های بعدی منتقل شود.
این پژوهشگر موسیقی مقامی این هدایت را نیازمند یک استراتژی دو وجهی دانست و خاطرنشان کرد: مهم آموزش ساختارمند یعنی گنجاندن آموزش صحیح موسیقی اصیل در نظام آموزشی کشور است.
وی همچنین فراهم کردن بستر عرضه جذاب را ضروری دانست و افزود: موسیقی سنتی باید در قالبی ارائه شود که برای ذائقه مدرن جذاب باشد، بدون آنکه از اصالت خود فاصله بگیرد. جوانان باید درک کنند که موسیقی اصیل ایرانی، برگرفته از فرهنگ دیرینه ماست و عمق و غنای آن می‌تواند به مراتب فراتر از محصولات سطحی و زودگذر باشد.
عابدینی با تأکید بر اینکه جشنواره‌ها نقشی حیاتی در این زمینه ایفا می‌کنند، اظهار کرد: جشنواره‌ها صحنه‌هایی زنده و ملموس هستند که تأثیرگذاری آن‌ها ۱۰ها برابر کلاس‌های تئوری است. دیدن یک استاد که با شور و عشق ساز می‌نوازد، می‌تواند جرقه علاقه را در دل یک نوجوان روشن کند.
وی در ادامه به جایگاه خراسان رضوی در عرصه موسیقی مقاومی اشاره کرد و آن را به عنوان مهد موسیقی مقامی و تک‌نوازی در کشور دانست و افزود: موسیقی مقامی در خراسان رضوی بیشتر یک پدیده روستایی و وابسته به نوازندگان محلی (بخشی‌ها) است، اما برخی شهرها به دلیل میزبانی از اساتید بزرگ و تبدیل شدن به مراکز تبادل دانش، اهمیت ویژه‌ای یافته‌اند.
این پژوهشگر موسیقی مقامی از شمال خراسان به عنوان مرکز موسیقی کرمانجی نام برد و افزود: این منطقه به خصوص قوچان پایتخت موسیقی کرمانجی محسوب می‌شود و تأثیرات فرهنگی قوی از ترکمن‌ها و کردها پذیرفته است.
وی اظهار کرد: قوچان، به ویژه در گذشته، مرکز تجمع بزرگی از بخشی‌های دوتارنواز کرمانجی بوده است. بسیاری از مقام‌های کهن و تکنیک‌های اجرایی پیچیده این حوزه، ریشه در نوازندگان این منطقه دارند.
این پژوهشگر موسیقی مقامی تأکید بر اجرای مقام‌های طولانی مانند «عشاقی» و نقش پررنگ «شاهنامه خوانی» با موسیقی را از ویژگی‌های این موسیقی دانست و خاطرنشان کرد: منطقه غرب و جنوب غرب خراسان هم مهد تک‌نوازی و مقام‌های اصیل است.
عابدینی تصریح کرد: این حوزه شامل شهرستان‌های تربت حیدریه، تایباد، خواف و تربت‌جام است و جایی است که میراث عرفانی و سبک‌های دوتارنوازی خاصی شکل گرفته است.
وی با بیان اینکه تربت حیدریه مهد موسیقی مقامی و تک‌نوازی در سطح استان مطرح است، گفت: این شهر به تربیت نوازندگانی شهرت دارد که در اجرای دقیق و وفادار به سنت مقام‌ها بسیار ماهر هستند و صرفاً به نواختن اکتفا نمی‌کنند، بلکه روایتگر اندیشه‌های عمیق موسیقیایی هستند.
این پژوهشگر موسیقی مقامی با اشاره به اینکه تمرکز بر تکنیک‌های پیچیده دوتار و حفظ اصالت مقام‌ها از ویژگی‌های این منطقه است، بیان کرد: دو شهرستان تربت جام و تایباد هم به دلیل نزدیکی به مرز افغانستان، دارای پیوندهای موسیقایی قوی با سبک‌های فهلویات و موسیقی شرقی هستند. تربت جام به دلیل اجرای موسیقی‌های آیینی و مذهبی محلی (مانند مراسم‌ منسوب به شیخ احمد جام) شناخته می‌شود.
وی اظهار کرد: همچنین نیشابور یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است و به عنوان زادگاه شاعران بزرگ مانند عطار نیشابوری شناخته می‌شود. این شهر دارای فرهنگ غنی و تاریخ پرباری است که در موسیقی مقامی خود نیز بازتاب دارد.
عابدینی افزود: موسیقی مقامی در نیشابور شامل نواهای عاشیق و آوازهای محلی است. نیشابور به دلیل نواهای حماسی و داستانی، نقش مهمی در حفظ موسیقی مقامی دارد.
وی همچنین به موسیقی مقامی کاشمر اشاره و اظهار کرد: موسیقی مقامی در کاشمر شامل نواهای مختلفی است که به طور عمده بر اساس زندگی روزمره و مناسبت‌های فرهنگی و مذهبی شکل گرفته است. برخی از ویژگی‌های موسیقی مقامی در این شهر شامل آوازهای محلی و سازهای محلی است.
این پژوهشگر موسیقی مقامی گفت: آوازهای مقامی کاشمر معمولاً حاوی مضامین عاشقانه، حماسی و داستانی هستند و به شکل شفاهی منتقل می‌شوند. این آوازها عموماً در مراسم‌ مختلف مانند عروسی‌ها، جشن‌ها و مناسبت‌های مذهبی اجرا می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه دوتار به عنوان یکی از سازهای اصلی در این منطقه شناخته می‌شود و نقش مهمی در اجرای نواهای محلی دارد، افزود: کاشمر به عنوان یکی از مراکز فرهنگی خراسان، تاریخی پربار و فرهنگی غنی دارد. این شهر در گذشته محل تلاقی فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف بوده و به همین دلیل، موسیقی مقامی آن تحت تأثیر این تنوع قرار گرفته است.
انتهای پیام