سینمای دفاع مقدس نیازمند تولید فیلم با استاندارد بین‌المللی است

سردبیر پرس، گروه استان‌ها: سید رضا صافی از سال ۱۳۶۴ به صورت آماتور با ورود به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن سینمای جوان، آشنایی اولیه را با فیلم و سینما پیدا کرد و از همان سال تا اوایل دهه ۷۰ به ساخت فیلم‌های کوتاه پرداخت. آثاری که در جشنواره‌های مختلف ملی و بین المللی نیز مقام‌های درخشانی را کسب کرده است.
فیلم هشت میلیمتری «خانه شیشه ای» به کارگردانی وی اولین افتخار تاریخ سینمای استان بوشهر در عرصه بین المللی است. این فیلم در سال ۱۹۹۲ میلادی (۱۳۷۱) در جشنواره بین المللی اَبِنسی در کشور اتریش دیپلم افتخار این جشنواره معتبر را از آن خود کرد.
صافی پس از آن از طریق صدا و سیمای بوشهر چندین فیلم کوتاه و بلند مستند و داستانی و چند مجموعه تلویزیونی را تولید کرده که همگی در جشنواره‌های سینمایی و تلویزیونی حائز مقام و افتخارات متعدد شده‌اند.
وی از اواسط دهه ۷۰ تا اواخر دهه ۸۰ با شبکه‌های مختلف صدا و سیما همکاری داشته و در سال ۱۳۸۹ اولین فیلم بلند سینمایی خود را تحت عنوان «بالابان» تولید کرد که در سال بعد با درجه کیفی «الف» (برترین رتبه کیفیت در سینمای ایران) از سازمان سینمایی کشور مجوز اکران عمومی دریافت کرد.
صافی در سال ۱۳۹۴ دومین فیلم سینمایی خود را با عنوان «پینوکیو، عامو سردار و رئیسعلی» تهیه کرد. این فیلم علاوه بر مرور برخی حوادث تاریخ ضد استعماری جنوب و تجلیل از شخصیت رئیسعلی دلواری، نگاهی طنز و توأم با فانتزی به جهان یک نوجوان جنوبی دارد. پینوکیو در سال‌های ۹۴ و ۹۵ موفق به کسب برترین مقام‌های ملی و بین المللیِ سینمای کودک در سطح کشور شد و پس از اکران عمومی در سینماهای سراسر ایران، در تابستان سال جاری وارد شبکه نمایش خانگی و فضای اینترنت (V.O.D) شد.
ایده اولین فیلم موزیکال با یک لطیفه بوشهری
سیدرضا صافی در گفت‌وگو با خبرنگار سردبیر پرس با اشاره به صنعت فیلم سازی کشور بیان کرد: صنعت سینما علاوه بر اینکه به شدت گران، سخت و دشوار است؛ هم در عرصه تولید و حواشیِ گریزناپذیر آن و هم در مرحله پخش و اکران، مشکلات متعددی را به دوش سازنده خود تحمیل می‌کند
وی با اشاره به ایده ساخت فیلم «تخم مرغ جنگی» در سال ۱۳۸۴، گفت: ایده فیلم تخم مرغ جنگی بر اساس یک لطیفه رایج بوشهری که در زمان جنگ بر سر زبان‌ها افتاده بود، شروع شد و در ابتدا نیز قرار بر تولید آن به صورت یک نماهنگ بود ولی در نهایت به صورت یک فیلم داستانی ۳۰ دقیقه‌ایِ موزیکال تولید شد.
صافی افزود: بنا بر گفته استاد خسرو سینائی، این فیلم اولین فیلم سینمای جنگ ایران است که با محوریت زندگی و در مدح آن ساخته شده است». نکته جالب اینجاست که این فیلم موفق ترین کار من از لحاظ بازخورد و جذب مخاطبین بوده است.
وی بیان کرد: جالب‌تر اینکه همچنان و تا همین امروز که بیش از ۱۴ سال از تولید آن می‌گذرد، به شکل مستمر در جشنواره‌های دفاع مقدس در حال پخش شدن است و همچنان با همان قوت اولیه با مخاطبین خود در سراسر کشور ارتباط بسیار خوبی برقرار می‌کند.
این کارگردان سینما اضافه کرد: شاهد مدعای بنده استاد پرویز پرستویی و دکتر حبیب احمدزاده هستند که در جریان مستقیم برگزاری این جشنواره‌ها تا کنون صدها بار این فیلم را با مخاطبین کودک و نوجوان به تماشا نشسته‌اند.
از یک فیلم تاریخی حماسی تا یک اثر طنز کودکانه
صافی با اشاره به تولید فیلم «پینوکیو، عامو سردار و رئیس‌علی» بیان کرد: پس از دریافت مجوز اکران فیلم «بالابان» از سوی سازمان سینمایی و بازخورد مثبت آن، یکی از مسئولین وقت وزارت ارشاد به من پیشنهاد داد که در رابطه با شهید رئیس‌علی دلواری یک کار جدی و حماسی تولید کنم؛ به گونه‌ای که بعد از گذشت سال‌ها از سریال «دلیران تنگستان» مجدداً یک فیلم مدرن و باشکوه خاطره آن حماسه را زنده کند.
وی ادامه داد: این پیشنهاد جنبه غیر رسمی و دوستانه داشت و متأسفانه هیچ‌گونه حمایتی هم پشت آن نبود! ولی به هر جهت این پیشنهاد از یکسو و علاقه و تعلّق خاطرم به فرهنگ و تاریخ بوشهر از سوی دیگر، باعث شد تا تحقیق در زمینه تاریخ مبارزات ضد استعماریِ جنوب را به صورت گسترده‌ای به انجام برسانم. به دنبال آن پس از اندک زمانی دست‌نوشته‌ها و طرح اولیه روی کاغذ شروع به شکل گرفتن کرد.
فیلمساز بوشهری در پاسخ به این سوال که «چگونه از یک فیلم تاریخی حماسی به یک اثر طنز کودکانه رسیدید» افزود: با توجه به عدم حمایت مالی و هزینه‌های سنگینِ تولید یک فیلم تاریخی که به آن اشاره کردم، به همراه نویسنده مشترک این پروژه سرکار خانم مریم رنجبر به اتخاذ تصمیم جدیدی رسیدیم! قرار بر این شد که با توجه به محدودیت مالی، استراتژی جدیدی طرّاحی کنیم تا بدون اینکه به کیفیت اثر لطمه‌ای وارد شود، بتوانیم فیلمی را با مضمون تاریخ قیام دلیران تنگستان تهیه کنیم. در همین راستا بود که به سناریوی جدید رسیدیم. در «پینوکیو…» عمده ماجرا در زمان حال و امروز می‌گذرد و تنها ارجاعاتی مختصر به قیام دلیران تنگستان داریم.
وی افزود: با این رویکرد علاوه بر اینکه مشکل مالیِ حاصل از تولید یک فیلم تاریخی را برطرف کردیم، می‌توانستیم پُلی بسازیم تا کودکان امروزه را به تاریخ گذشته پر افتخار خود متصل کند و اینچنین بود که «پینوکیو، عامو سردار و رئیس‌علی» قدم به صفحات سفید کاغذهای یادداشتمان نهاد.

قهرمان سازی در سینمای دفاع مقدس
سازنده اولین فیلم موزیکال دفاع مقدس در رابطه با قهرمان سازی در سینمای دفاع مقدس بیان کرد: فارغ از ژانر و گونه اثر، اگر فیلم برای مخاطب عام تولید می‌شود، قطعاً باید قهرمان داشته باشد. البته منظور از قهرمان سوپرمن یا اَبَرمرد نیست! قهرمان به معنای شکست ناپذیر و افسانه‌ای هم نیست.
صافی افزود: قهرمان در تعریف درام کسی است که ممکن است در مسیر قصه مثل یک انسان معمولی دچار خبط و اشتباه بشود و حتی ضعف‌های یک انسان کاملاً عادّی را هم داشته باشد، ولی تلاش او منجر به تحول می‌گردد و در فراز و فرود روایت دراماتیک، مخاطب در کنار او و همراه با او به تحول و دیگرگونگی می‌رسد.
وی یادآور شد: در یک کلام، قهرمان کسی است که در طول مدت زمان فیلم، مخاطب را وادار می‌کند که با او هم‌ذات پنداری کند! بر اساس این نگاه، طبیعتاً فیلم و سینما بدون قهرمان نه تنها ۹۰ دقیقه و ۱۰۰ دقیقه یا بیشتر، که حتی ربع ساعت هم دوام نمی‌آورد و بیننده سالن سینما را ترک می‌کند.
صافی ادامه داد: در دو دهه اخیر، فیلم‌ها تمایلی به داستان‌گوئی ندارند. البته به نظر بنده این عدم تمایل ریشه در عدم توان فیلمساز دارد! خلق یک قهرمان و پرورش و توسعه قصه‌ای که بر مبنای رشد و تحول قهرمان باشد، اصولاً کار بسیار دشوار و شاقّی است و نیاز به صرف زمان و انرژی بسیار دارد.
فیلمنامه نویس بوشهری با اشاره به پیگیری آسیب شناسیِ کارشناسان و منتقدین سینما در طی سال‌های اخیر گفت: امروزه همه دردمندان سینما از منتقدین و اساتیدِ فن گرفته تا مسئولین و حتی خودِ فیلمسازها، همه یک‌صدا می‌گویند: مشکل ما در سینما عدم وجود قصه است. طبیعتاً قصه بدون وجود قهرمان ممکن نیست!
وی با بیان این نکته که سینما باید الگوسازی را از طریق قهرمان پروری انجام دهد، افزود: در مباحث اجتماعی، تربیتی، جامعه شناسی و روانشناسی به الگو نیاز است! یک جامعه پویا به قهرمان نیاز دارد و چه ابزاری بهتر از سینما که بتواند برای همه اقشار در تمام سنین الگوسازی کند.
دفاع مقدس یک ژانر سینمایی نیست
صافی با اشاره به این نکته مهم که «دفاع مقدس یک ژانر سینمایی نیست» اظهار داشت: ابتدا باید مرز بین فیلم جنگی را با فیلم دفاع مقدس مشخص کنیم. فیلم جنگی دقیقاً یک ژانر و گونه سینمایی است که همانگونه که از نام آن پیداست، متکی به عنصر جنگ و حضور فیزیکی جنگ و ادوات جنگی بر روی پرده سینماست.
وی گفت: دفاع مقدس یک رویکرد است! یک اثر سینمایی می‌تواند خانوادگی، اجتماعی، سیاسی یا حتی کُمدی باشد ولی در عین حال مبتنی بر رویکرد دفاع مقدس طراحی و اجرا شود! مانند فیلم «آزانس شیشه ای» که یک فیلم در ژانر اجتماعی است ولی با رویکرد دفاع مقدس نوشته و کار شده است.
این کارگردان سینما با اشاره به جریان سازی فیلم دفاع مقدس افزود: با توجه به جایگاه جنگ هشت ساله تحمیلی در تاریخ معاصر جهان، برای جریان سازی فرهنگی به شدت لازم است که حوزه دفاع مقدس به عنوان یک جریان بالنده و مستمر تلقی گردیده و در همین راستا، برای پی ریزی و استمرار یک جریانِ مستقلِ سینمایی که متکی به تک جرقّه های شاخص ولی گاه و بیگاه و ناپیوسته نباشد، حداقل سالیانه یک فیلم با استانداردهای بین المللی در این حوزه تولید کنیم.
وی خاطرنشان کرد: طبیعتاً پی ریزی و تداوم چنین جریانی یک عزم جدّی، ملی و حاکمیتی را می‌طلبد که فارغ از دسته بندی‌های سیاسی و بازی‌های احزاب، در دولتهای مختلف پیگیری گردد و منحصر به یک سلیقه خاص سیاسی نباشد.
صافی با اشاره به آسیب شناسی فیلم دفاع مقدس تصریح کرد: متأسفانه ما به صورت علمی داشته‌های خود را ثبت و ضبط نمی‌کنیم در حالی که امروزه ثبت تجربیات و انتقال آن به فیلمسازان جوان و ایجاد یک منبع علمی و قابل استناد در حوزه دفاع مقدس به شدّت الزامی است.