تیمکت؛ از غسل تعمید تا شکرگزاری برای تولید

به گزارش خبرنگار سردبیر پرس، رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی در تازه‌ترین گزارش ارسالی خود به مهر، یکی از آئین‌های مذهبی اهالی این کشور را معرفی کرده است. جشنی که در آن اتفاقات فرهنگی مهم جامعه اتیوپی رقم می‌خورد و در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو نیز ثبت شده است. درباره این جشن منابع چندانی به فارسی وجود ندارد.

جشن تیمکت (Timket) در واقع عید غسل تعمید امهاری‌ها است و مراسمی است که به وسیله مسیحیان ارتدوکس اتیوپی، برای بزرگداشت ظهور و تجلی عیسی مسیح (ع) جشن گرفته می‌شود.

این جشن که در اتیوپی آنرا اپیفانی نیز می‌نامند در سراسر اتیوپی در تاریخ ۱۹ ژانویه و در سال‌های کبیسه در ۲۰ ژانویه برگزار می‌شود که در واقع مربوط به روز دهم ماه تر (Terr پنجمین ماه براساس تقویم اتیوپیایی) است و ۱۲ روز پس از جشن کریسمس اتیوپی که در هفتم ژانویه است، برگزار می‌شود.

در مراسم تیمکت، غسل تعمید حضرت عیسی (ع) در رودخانه اردن جشن گرفته می‌شود. این فستیوال بهترین بازآفرینی مذهبی از مراسم غسل تعمید به شمار می‌رود و با بازآفرینی که بسیاری از زائران مسیحی سرزمین مقدس در هنگام بازدید از اردن به جای می‌آورند و اجرا می‌کنند شباهت‌های بسیاری دارد. جالب اینجاست که نخستین بازدیدکنندگان اروپایی، این جشن را با رسم دینی واقعی غسل تعمید که طبق سنت و باور مسیحیان برای آمرزش گناهان انجام می‌گیرد اشتباه گرفتند.

در هنگام برگزاری مراسم تیمکت، کشیشان لوحه‌ای چوبی را که نمونه‌ای از لوحه ۱۰ فرمان موسی (ع) است و به آن تابوت می‌گویند و در تمامی محراب‌های کلیساهای اتیوپی وجود دارد (تا حدودی شبیه به محراب‌های سنگی غربی) با احترام در پارچه نفیسی می‌پیچند و درحالی که یکی از کشیشان آن را روی سر خود قرار می‌دهد به صورت دسته جمعی حمل می‌کنند. این تابوت که به ندرت به وسیله مردم عادی دیده می‌شود نمادی از پیکر عیسی مسیح، هنگامی که برای غسل تعمید به اردن رفت، است.

مقامات مذهبی مسیحی تشریفات جشن را در اولین ساعت روز (حدود ساعت ۲ نیمه شب) در نزدیکی یک رودخانه یا آبگیر آغاز می‌کنند. سپس مقداری از آب را برداشته برای تبرک به سر شرکت کنندگان در مراسم می‌پاشند. سپس برخی از شرکت کنندگان در آب غوطه‌ور شده و به نوعی تجدید غسل تعمید را انجام می‌دهند.*

تیمکت؛ میراث ناملموس یونسکو

همچنین این جشنواره در اواخر سال ۲۰۱۹ بدلیل اهمیت و پایبندی ارتدکس‌های اتیوپی در میراث فرهنگی ناملموس اتیوپی نیز در یونسکو ثبت شد و تعداد این میراث به عدد چهار رسید که عبارتند از جشن مسکل، سیستم گادا، جشنواره سال نو مردم سیداما و تیمکت، کشور اتیوپی برای ثبت این واقعه در یونسکو سه سال بطور مستمر فعالیت کرد تا بتواند به این موفقیت دست یابد و در واقع به دنبال معرفی جنبه‌های توریستی این کشور به جهانیان است.

تیمکت: جشن تولید کشاورزی

اعضای کلیسای ارتدکس اتیوپی، این جشنواره را به عنوان دوره احیای مذهبی و جوان سازی و همچنین به عنوان یک فرصت شکرگزاری از خداوند به خاطر حمایت و پشتیبانی وی در پرورش روحیه خود، بسیار تکریم می‌کنند.

مجموعه تیمکت پس از پایان فصل برداشت در اتیوپی است و کشاورزان مختلف بعد از انجام فعالیت‌های گذشته به استراحت می‌پردازند و در آن به دیدار دوستان و یا انجام کارهای مختلف شخصی مشغول می‌شوند. در این روز تابوت‌های کلیساها در صفوف منظم به یک مکان در نزدیکی یک رودخانه در مناطق روستایی یا در یک نقطه خاص رفته و همگی غسل تعمید انجام می‌دهند.

آداب جشن تیمکت

تیمکت از جمله جشنواره‌های مذهبی باستانی است که مردم با لباس‌های محلی و فرهنگی و خواندن ترانه‌های آئینی آنرا بزرگ می‌دارند.

در این روز از صبح خیلی زود، کلیساها و مؤمنان به سمت آب می‌روند و در نیایش‌ها شرکت می‌کنند. یک کشیش ارشد برای برکت آن، یک صلیب طلایی را در آب فرو می‌برد و یک شمع مقدس را در آن خاموش می‌کند. سپس او را برای بزرگداشت تعمید مسیح، آب را بر روی مردم پخش می‌کند.

این یک غسل تعمید عمومی منحصر به فرد است که در آن همه شرکت کنندگان در این مراسم اطمینان حاصل می‌کنند که در زمین غسل تعمید می‌یابند. تیمکت همچنین یک دوره آشتی ویژه، معنوی در بین مردم محله و عموم است. این امر به ویژه در مورد مناطق روستایی اتیوپی صادق است.

زنان و مردان مؤمن در کلیسای ارتدکس اتیوپی، جشن تیمکت را با لباس‌های سنتی کاملاً سفید جشن می‌گیرند. تیمکت جدا از اهمیت مذهبی که دارد، روز آشنایی فرهنگی برای مردان و زنان جوانی است که سعی در انتخاب همسر آینده خود دارند. این کار در یک مراسم ویژه پرتاب لیمو روی دختران توسط مردان جوان به عنوان نشانگر شریک زندگی آینده آنها انجام می‌شود و اگر دختر لیمو را برداشته و بخورد به معنی موافقت با ازدواج است. لذا پس از جشن تیمکت آمار ازدواج در مسیحیان اتیوپی به شدت افزایش پیدا می‌کند و تقریباً تا دو ماه نیز ادامه دارد.

یکی از نکات دیگری که در این جشن وجود دارد این مورد است که خانواده‌ها در روز جشن تیمکت به ساعت ورود و خروج فرزندان خود شامل دختران و پسران کاری نداشته و آنها در این روز آزادی کامل دارند، لازم به ذکر است که اتیوپی دارای یک جامعه سنتی و مردسالارانه است.

در روزهای تیمکت، مردان، زنان و کودکان این مناسبت را با بهترین لباس سنتی و محلی خود جشن می‌گیرند. زنان پس انداز می‌کنند و یا انواع مختلفی از مصنوعات دستباف را می‌خرند تا بتوانند برای خرید لباس‌های سنتی نخی را که معمولاً در کلیسا و فقط در موارد خاص پوشیده می‌شوند، خریداری کنند.

پی‌نوشت

* فردی به نام «دونالد لوین» (Donald Levine) نمونه‌ای از این مراسم را که در اوایل دهه ۱۹۶۰ مشاهده کرده است، این چنین توصیف می‌کند:

در نیم روز عید تیمکت، جمعیت بسیاری درمحل انجام تشریفات جمع شدند. کسانی که برای استراحتی کوتاه به خانه رفته بودند نیز بازگشتند. لوحه مقدس (تابوت) در میان صفوف رنگارنگ حاضران به سمت کلیسا بازگردانده می‌شد. مردی روحانی، درحالی که ردایی بلند برتن و چتری پر نقش و نگار در بالای سر داشت جست و خیز کنان به رقص درآمده بود و آواز می‌خواند. مقامات ارشد و مسن‌تر کلیسا، مؤقرانه با سلاح‌هایی که در دست داشتند، راه می‌پیمودند و به همراهی مردان میانسال، آوایی را با صدای کشیده و منظم، تکرار می‌کردند. هاااا…. هوووو….! کودکان نیز در آن حوالی با چوب‌هایی در دست می‌دویدند و بازی می‌کردند.

زنان درحالی که بهترین و زیباترین لباس‌های خود را بر تن داشتند، در روزی که از آزادی کامل و واقعی در ایام سال برخوردار بودند، با هیجان پچ پچ می‌کردند. جوانان شجاع، رقص پرشور و سرزنده‌ای را جست و خیزکنان به نمایش می‌گذاشتند و بدون خستگی، آوازهای موزونی را تکرار می‌کردند. هنگامی که لوحه مقدس (تابوت) صحیح و سالم به جایگاهش در کلیسا بازگردانده شد همه برای ادامه جشن به خانه‌هایشان باز گشتند.