آیا غربالگری سندرم داون در ایران هزینه ای اثربخش است؟

سردبیر پرس، گروه جامعه: بحث غربالگری سندرم داون مدتی است که به واسطه طرح موضوع ساماندهی این فرآیند در طرح جوانی جمعیت در مجلس، مورد توجه رسانه‌ها و جوامع علمی قرار گرفته است.
در این خصوص نتایج یکی از مطالعات تحلیلی دانشگاهی که در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده بود، پیش از این مورد توجه بعضی رسانه‌ها قرار گرفت. در ادامه خلاصه مطالعه دیگری که در قالب پایان نامه تخصصی در گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام و دفاع شده و جزئیات آن در سامانه پژوهش یار و کتابخانه این دانشگاه قابل دسترسی است، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
این مطالعه با عنوان «تحلیل هزینه اثربخشی روش‌های غربالگری سندرم داون، در سه ماهه اول بارداری» انجام شده و هدف این مطالعه بررسی روش‌های غربالگری پیش از تولد سندرم داون و تحلیل هزینه اثربخش بودن این روش‌ها بوده است.
این مطالعه در دو فاز به اجرا درآمد، فاز اول مطالعه شامل مرور نظام مند مطالعات هزینه اثربخشی درباره روش ترکیبی در غربالگری سندرم داون، از نظر مدل مورد استفاده و پیامدهای انتخاب شده جهت ارزیابی هزینه –اثربخشی این روش بود.
فاز دوم شامل ارزیابی اقتصادی غربالگری سندرم داون به روش ترکیبی به صورت ارزیابی هزینه- فایده و ارزیابی هزینه-اثربخشی غربالگری سندرم داون انجام شد.
جهت ارزیابی هزینه فایده، هزینه پیدا کردن یک جنین مبتلا با هزینه زندگی یک کودک مبتلا به سندرم داون مقایسه شد. به منظور ارزیابی هزینه –اثربخشی غربالگری سندرم داون، به روش ترکیبی، این روش با غربالگری نکردن، مقایسه شد و با تقسیم تفاوت هزینه غربالگری کردنو غربالگری نکردن بر تفاوت حاصل از این دو روش، هزینه –اثربخشی افزایشی (ICER:Incremental Cost Effectiveness Ratio ) غربالگری به روش ترکیبی به دست آمد.
در ارزیابی هزینه – اثربخشی روش ترکیبی در غربالگری سندرم داون، مشخص شد نسبت هزینه اثربخشی این فرآیند منفی می‌باشد و عدد خالص منافع پولی(NMB:Net Monetery Benefit) نیز منفی به دست آمد.
لزوم آگاهی بخشی و احترام به انتخاب بیمار
یکی از مسائل مهم در اجرای مداخلاتی مانند غربالگری، احترام به انتخاب افراد و نتیجه آن انتخاب آگاهانه است. به این ترتیب اگر اطلاعات افراد خوب نباشد یا رفتارشان منعکس کننده نگرششان نباشد، انتخاب آگاهانه صورت نپذیرفته است.
بر اساس مطالعه دانشگاه علوم پزشکی ایران، آگاهی مادران باردار، درباره غربالگری سندرم داون، بسیار پایین بود بطوری که تنها نیمی از مادران بارداری که تست را انجام داده بودند، درباره غربالگری آموزش دیده بودند، بطوری که ۵۸% مادران، سونوگرافی NT مثبت و ۶۲% آنها تست سرمی مثبت را معادل ابتلاء جنین خود به سندرم داون می‌دانستند.
مسئله مهم دیگر در بررسی احترام به انتخاب اجباری نبودن تست‌های غربالگری است. در حالی که این تست‌ها در کشورهای پیشرفته بطور کاملاً اختیاری انجام می‌شود در ایران علیرغم اختیاری بودن این تست‌ها به لحاظ دستوری، در عمل رفتارهای توهین آمیز برخی از پرسنل مامایی در صورت عدم پذیرش غربالگری از جانب مادر باردار و اخذ رضایت نامه کتبی مبنی بر پذیرش مسئولیت عواقب عدم انجام غربالگری از مادر، که به شدت باعث تحقیر و ایجاد اضطراب در مادر باردار می‌شود، از اجباری بودن این تست‌ها حکایت می‌کند.
در مشاهدات به عمل آمده، دیده شد در نتیجه عدم آموزش کافی، برخی از مادران باردار فکر می‌کنند، این آزمایش مانع بیمار شدن جنین می‌شود.