اسلام در وضع قوانین جنگ و صلح ۱۲۰۰ سال جلوتر از جهان است

به گزارش سردبیر پرس، نشست نقد و بررسی کتاب «حقوق جنگ در اسلام و مقایسه آن با قوانین حقوق بشردوستانه بین‌المللی» در دومین روز برپایی نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
در این نشست اصغر قائدان، استاد تاریخ و تمدن اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سمیه باقری، دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه تهران، نویسنده و حامد رستمی نجف‌آبادی، عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی منتقد کتاب، در «گوشه نقد» نمایشگاه بین المللی کتاب حضور داشتند.
در آغاز نشست محمد پورمرادخان، کارشناس و دبیر نشست پس از معرفی دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی و انتشارات این دانشگاه به شرح مشخصات کتاب پرداخت و سپس نویسندگان کتاب به تبیین این اثر پرداختند.
اصغر قائدان نویسنده کتاب «حقوق جنگ در اسلام» با اشاره به اهمیت توجه به حقوق جنگ گفت: پس از جنگ‌های متعدد در جهان، خصوصاً جنگ جهانی اول و دوم، بشر به این نتیجه رسید که باید برای محدود کردن آثار و تبعات جنگ، کشتار غیرنظامیان و تخریب آثار عمرانی، قوانین و مقرراتی وضع شود و مجامع بین‌المللی کنوانسیون‌هایی همچون کنوانسیون ژنو، لاهه، سانفرانسیسکو و… را برای وضع این حقوق تشکیل دادند.
وی با اشاره به اینکه در این کتاب به بررسی آیات، روایات، منابع و میراث تمدنی اسلام از قرن دوم و سوم هجری قمری پرداخته شده، ادامه داد: در این اثر به دیدگاه فقهی فقهایی همچون شیبانی از فقیهان اهل سنت در قرن دوم و مبدع نگارش کتاب در زمینه حقوق جنگ و سایر فقها همچون ابویوسف، ابوحنیفه و… پرداخته شده است.
این نویسنده افزود: اسلام در وضع قوانین و حقوق جنگ، نسبت به کنوانسیون‌های جهانی متقدم است و ما بر آن شدیم که کتابی در این باب بنویسیم. اسلام ۱۲۰۰ سال قبل از کنوانسیون‌های جهانی به حقوق جنگ پرداخته است. از جمله این حقوق و قوانین، عدم استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی، تعرض به زنان، تخریب کنیسه‌ها و معابد و آسیب به نخلستان‌ها و کشتزارها است که از دستورات پیامبر به سپاهیان خود در جنگ‌ها بوده است.
وی ممنوعیت استفاده از زهر و میکروب وبا برای آلوده کردن آب برای کشتار نظامیان و غیرنظامیان را از جمله دستورات پیامبر نام برد که مشابه ممنوعیت سلاح‌های کشتار جمعی و بیولوژیک در جهان امروز است.
تطبیق اصول اسلام و اصول حقوق بشر
در ادامه نشست سمیه باقری، دیگر نویسنده این کتاب با اشاره به سبک بین رشته‌ای کتاب گفت: این کتاب صرفاً از دیدگاه حقوقی و فقهی به جنگ نپرداخته و در ابتدای کتاب به معرفی اصطلاحات حقوقی جنگ با رویکرد حدیثی و تفسیری پرداخته شده است.
وی با بیان اینکه نقطه قوت این اثر، شاهد مثال‌های تاریخی و فقهی است، ادامه داد: اصول انحصاری اسلام در حقوق جنگ و جهاد با اصول حقوق بشردوستانه کنوانسیون‌های بین‌المللی تطبیق داده شده است.
به گفته او، از اصول اشاره شده در این اثر می‌توان به اصل کرامت انسانی و اصل دعوت و اعلان عمومی پیش از آغاز جنگ به منظور عدم شروع جنگ و اتمام حجت نام برد.
اصالت صلح در اسلام مستند به آیات، روایات، اجماع، مصلحت و عرف است
حامد رستمی نجف‌آبادی، عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی و منتقد کتاب «حقوق جنگ در اسلام» با بیان نقطه قوت کتاب در رویکرد فقهی و حقوقی مناسب آن گفت: نقد کتاب را با نقد بر عنوان کتاب شروع می‌کنم که در ذهن خواننده، جنگ و خونریزی در اسلام را تداعی می‌کند و عنوانی همچون حقوق بشر دوستانه در اسلام برای این اثر مناسب‌تر بود.
رستمی نجف‌آبادی در ادامه با انتقاد به شباهت تدوین این کتاب با پایان نامه دانشگاهی گفت: عناوین فصل‌ها و بخش‌های کتاب می‌توانست به شکل بهتری نامگذاری شود. همچنین تناسب در تعداد صفحات فصول رعایت نشده است. کتاب باید در یک فصل به تبیین اصالت صلح در اسلام می‌پرداخت و در ادامه به این سوال پاسخ می‌داد که آیا اصالت صلح در اسلام فقط از آیات و روایات مورد استنباط قرار می‌گیرد یا ادله‌ای همچون اجماع، عقل، عرف، مصلحت و… نیز می‌تواند مورد استنباط قرار گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه در پایان با اشاره به فتوای حرمت استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب ادامه داد: کتاب در باب موضوع مهم ممنوعیت سلاح‌های کشتار جمعی فقط به یکی دو صفحه اکتفا کرده است که بهتر بود به تبیین دیدگاه رهبری و فتوای ایشان در آذرماه سال ۱۳۸۹ در حرمت استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی می‌پرداخت.
به گفته رستمی نجف‌آبادی، همچنین در این اثر به اصل کرامت انسانی باید بیش از این پرداخته شود تا در مجامع جهانی اسلام به عنوان دین صلح و کرامت انسانی تبیین شود.
دفاع از کتاب، بحث رویکرد فقهای متقدم
در پایان قائدان در دفاع از اثر خود و در پاسخ به رستمی گفت: عنوان کتاب به اشتباه در جلد اول چاپ شده است و عنوان اصلی کتاب «حقوق بشردوستانه اسلام» است و در این اثر قرآن و روایات در باب حقوق جنگ بررسی شده و در صورت بررسی همه دیدگاه‌های فقهی فقها، حجم کتاب افزایش پیدا می‌کرد که و از حوصله خواننده خارج بود.
سمیه باقری دیگر نویسنده اثر هم در ادامه در دفاع از کتاب گفت: اصالت صلح در اسلام و «سلم» در قرآن تبیین این است که در اسلام صلح اصالت دارد نه جنگ که به آن پرداخته شده است. همچنین رویکرد این کتاب بررسی دیدگاه فقهای متقدم بوده است و در صورت اشاره به رویکرد فقهی فقهای معاصر کتاب جامعی باید نگارش شود و برای ارائه در مجامع بین‌المللی در چند جلد به تشریح این حقوق پرداخت.
پور مرادخان دبیر نشست در پایان به عنوان یک مسلمان اهل سنت با تمجید از گردآوری دقیق و دوستانه از احادیث اهل سنت در این کتاب گفت: تبلیغات منفی علیه اسلام و تاریخ اسلام، بر خلاف واقعیت، اسلام را دین خشونت تداعی می‌کند و بر این اساس جهاد تبیین در عرصه پژوهشی لازم است و این کتاب فتح البابی در این حوزه است.