تفاوت میان رسانه اجتماعی و شبکه اجتماعی چیست؟/ آینده کلاب هاوس

سردبیر پرس، گروه فرهنگ و اندیشه: این روزها، تب رسانه اجتماعی کلاب هاوس حسابی داغ است و افراد بسیاری تلاش می‌کنند تا هرطور که شده با نسخه رسمی و غیررسمی در آن عضو شوند و ببینند که انجا چه خبر است که هروز آدم معروف‌های مختلف ایرانی و خارجی در آن عضو می‌شوند و به بحث و گفتگو می‌پردازند. کلاب هاوس و سایر رسانه‌های اجتماعی که روزبه روز در حال ارتقا و پیشرفت هستند به گونه‌ای پیش می‌روند که در بسیاری از مواقع جای رسانه‌های رسمی را می‌گیرند و به یک تریبون رسمی تبدیل می‌شوند. با سید محمدرضا اصنافی، مدرس دانشگاه، فعال و پژوهشگر رسانه‌های اجتماعی گفتگوی کوتاهی درباره این رسانه اجتماعی نوظهور گفتگوی کوتاهی کردیم که در ادامه می‌خوانید؛

اصنافی در ابتدا به دلایل استقبال از این رسانه اجتماعی پرداخت و گفت: اینکه کلاب هاوس درمدت کمی توانسته افراد زیادی را جذب خود کند، دلایل متفاوتی دارد. یکی از این دلایل استقبال، حضور سلبریتی های بین المللی مخصوصاً در سطح کشوری مثل آمریکاست و فارغ از اینکه این شبکه چه امکاناتی دارد، خود حضور در شبکه یک هنجار مثبت تلقی شد و یک رفتار گله‌ای رخ داد به این معنا که یکسری افراد شاخص حاضر شدند و بقیه به تقلید از آنها، عضو این رسانه اجتماعی شدند، همین حضور تبدیل به یک موج و یک حرکت هویت ساز شد. وقتی موج شد سیل جمعیت به سمت آن حرکت کرد و این اولین بار نیست که چنین اتفاقی می‌افتد چون مثلاً درباره تلگرام و توئیتر هم این اتفاق افتاد. این مدل رفتار، یک روش کوچ است، کوچی که از آدم‌های شاخص دعوت کنی که در سرشبکه ها حاضر شوند و تبلیغ کنند تا موج راه بیفتد و بقیه هم همان کار را کنند. به این رفتار در جامعه شناسی، «رفتار گله‌ای» می‌گویند که معنای توهین آمیزی ندارد بلکه یک اصطلاح علمی است مثل «اپیدمی گله ای» که این روزها خیلی از کشورها برای مقابله با کرونا از آن استفاده می‌کنند.

وی افزود: دلیل دیگر استقبال، این است که تجربه نشان داده هر سه چهار سال یکبار، فضای رسانه اجتماعی نیاز به نوآوری و خلاقیت دارد و در این چهار پنج سال اخیر با یک خلا ایده مواجه بودیم تا اینکه کلاب هاوس پا به فضای رسانه‌های اجتماعی گذاشت. ضمن اینکه ما در یک فرایندی از دوره وبلاگ نویسی با کاهش ظرفیت انتشار رسانه مواجه شدیم یعنی از زمان وبلاگ نویسی به بعد امکان انتشار محتوا کم شد و بیشتر به سمت ارتباط صوتی و تصویری پیش رفت و مثلاً در توئیتر ما با ارتباطات وسیع ولی کم عمق مواجه هستیم، به نظر می‌رسد که کلاب هاوس علاوه براینکه محتوا را منتشر می‌کند به ارتباطات عمق می‌دهد و چون برپایه صوت است برخلاف متن که نمی‌تواند حس را منتقل کند، می‌تواند لحن و حسن را هم منتقل کند و لذا سوتفاهم کمتر می‌شود. عامل دیگری که به استقبال از این شبکه کمک کرده بحث‌های فنی و پهنای باند اینترنت است که در حال حاضر اینترنت‌ها ظرفیت این را دارد که بدون خط و خش چندین ساعت آدم‌ها به صورت آنلاین با یکدیگر در ارتباط باشند.

در ابتدای راه اندازی کلاب هاوس، فضای گفتگوها در یکسری از اتاق‌ها خیلی دور از واقعیت بود و مثلاً در یکسری از اتاق‌های گفتگو، خبرنگاران ایرانی که در کشور نیستند حضور داشتند و حرف می‌زدند و معلوم شد که اینها خیلی از واقعیت سیاسی و اجتماعی ایران دور هستند

این فعال حوزه مجازی ادامه داد: کلاب هاوس می‌تواند منجر به تقویت گفت وگو شود ولی یک ضعف دارد و آن هم اینکه گفتگو در آرامش و یک محل ساکت اتفاق می‌افتد و عمدتاً در یک جای شلوغ و پرسروصدا نمی‌توان گفتگوی خوبی داشت اتفاقی که در برخی از اتاق‌های گفت‌وگوی کلاب هاوس می‌افتد و انقدر شلوغ می‌شود و همه حرف می‌زنند که عملاً گفتگویی شکل نمی‌گیرد و چیزی از این گفتگوها در نمی‌آید و اتفاقاً ضدگفتگوست. در ابتدای راه اندازی کلاب هاوس، فضای گفتگوها در یکسری از اتاق‌ها خیلی دور از واقعیت بود و مثلاً در یکسری از اتاق‌های گفتگو، خبرنگاران ایرانی که در کشور نیستند حضور داشتند و حرف می‌زدند و معلوم شد که اینها خیلی از واقعیت سیاسی و اجتماعی ایران دور هستند ولی به مرور ایرانیان بیشتر وارد کلاب هاوس شدند و نسخه غیررسمی اندروید آمد و کم کم محتواها واقعی‌تر شد و به طور کلی هرچه حضور بیشتر شود، محتوا به واقعیت نزدیکتر می‌شود.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: امروزه، رسانه‌های اجتماعی به نوعی جایگزین رسانه‌های رسمی شدند و می‌بینید که بسیاری از سیاستمداران عصر حاضر واکنش‌های سیاسی شان را در توئیتر نشان می‌دهند و بخشی از کارکردهای رسانه‌های رسمی را رسانه‌های اجتماعی گرفتند در واقع رسانه‌های رسمی را تضعیف کردند ولی از بین نرفتند و این اتفاق فقط هم مختص ایران نیست و در همه دنیا اینگونه است.

وی در ادامه به تفاوت میان شبکه اجتماعی و رسانه اجتماعی پرداخت و توضیح داد: رسانه اجتماعی، جایی است که همه می‌توانند در تولید محتوای آن مشارکت کنند ولی شبکه اجتماعی یک نوع از رسانه اجتماعی است که ساختار شبکه ای دارد و تولید کننده محتوا و مصرف کننده محتوا خیلی به یکدیگر نزدیک هستند مثل توئیتر که عده زیادی تولید و عده زیادی مصرف می‌کنند ولی در جایی مثل یوتیوب، تعداد کمی تولید می‌کنند و تعداد بسیاری مصرف. بنابه این دسته بندی، کلاب هاوس یک رسانه اجتماعی است نه یک شبکه اجتماعی چون عده کمی تولید و عده بسیاری مصرف می‌کنند و نوعی سکوی انتشار محتواست. همه شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های اجتماعی هم هستند ولی همه رسانه‌های اجتماعی، شبکه اجتماعی نیستند.

این پژوهشگر رسانه‌های اجتماعی در پایان درباره آینده کلاب هاوس گفت: به نظر من کلاب هاوس دو ضعف جدی دارد که باعث می‌شود خیلی زود از تب و تاب بیفتد. یکی اینکه خیلی وابسته به زمان است به این معنا که حتماً باید همه به صورت آنلاین حضور داشته باشند تا بتوانند از محتوا استفاده کنند و اگر در یک بحث و گفتگو حاضر نباشیم نمی‌توانیم بعداً از محتوای ان استفاده کنیم دوم اینکه خیلی زمان براست و برای دنبال کردن یک بحث باید ساعتها زمان بگذاری؛ این باعث می‌شود بعد از یک مدتی که تبش خوابید آدم‌ها خسته شوند و استفاده از کلاب هاوس را کنار بگذارند و فقط افرادی در آن می‌مانند که یا کارشان حضور در چنین رسانه‌هایی است یا اینکه بیکارند و وقت آزاد زیادی دارند.