جهش‌های ویروس کرونا مانع از کارآمدی واکسن نمی‌شود

به گزارش سردبیر پرس به نقل از ستاد ارتباطات و اطلاع‌رسانی جایزه مصطفی(ص)، پروفسور اوگور شاهین که سال گذشته از برگزیدگان سومین دوره جایزه مصطفی(ص) بود، با کمک جدیدترین و پیچیده‌ترین فناوری ساخت واکسن توانسته واکسنی را توسعه دهد که ۹۵ درصد کارآمدی داشته است.

خدیجه عالیشاه، دانشجوی دکتری پیوسته رشته بیوتکنولوژی (زیست‌فناوری) پردیس علوم دانشگاه تهران که فرصت مطالعاتی خود را در شرکتی وابسته به بیوان تک گذارنده گفت: همه موجودات زنده از باکتری‌ها تا تکامل‌یافته‌ترین موجودات، ماده ژنتیکی به نام دی ان ای در بدن خود دارند که از اجدادشان به ارث برده‌اند و کُدکننده خصوصیات ژنتیکی آنها است. بخش‌های مختلف از این کد ژنتیکی به پروتئین‌های متفاوتی ترجمه می‌شوند که در نهایت کلیه خصوصیات ما از رنگ مو و چشم، تا نحوه عملکرد و شکل اندام‌ها را شکل می دهند. ام آر ان ای در واقع مرتبط‌کننده و حد واسط این دی ان ای و پروتئین است.

وی افزود: تولید، تخلیص و تایید دارو یا واکسن بر پایه پروتئین بسیار دشوار، زمان‌بر و هزینه‌بر است؛ همچنین در شرایط نگهداری متفاوت ممکن است ساختار پروتئین تغییر کند و عملکرد خود را از دست بدهد. استفاده از دی ان ای به عنوان واکسن نیز با مشکلاتی همراه است؛ ولی ام. آر. ان. ای هم از جهت تولید آسان‌تر است و هم منجر به تغییر پایدار در سلول‌های بدن نمی‌شود؛ به این دلیل به عنوان جدیدترین فناوری برای تولید واکسن به آن توجه شده است.

عالیشاه گفت: واکسن کرونای شرکت بایوان تک و تیم پروفسور شاهین مبتنی بر ام.ار.ان. ای و شبیه‌ساز ام. ار. ان. ای خود ویروس است. این ام.ار.ان. ای پس از ورود به سلول‌های بدن؛ پروتئین شاخی‌شکل ویروس کرونا را بیان می کند و بدون اینکه ویروسی در کار باشد، سیستم ایمنی به دلیل مواجهه با یکی از اجزای ویروس، تصور می کند با خود ویروس رو به رو شده است و شروع به تولید آنتی‌بادی علیه آن می کند. همچنین سیستم ایمنی سلولی را نیز فعال می‌کند؛ بنابراین اگر ویروس واقعی وارد بدن ما شود، سیستم ایمنی آن را شناسایی کرده و تلاش به حذف آن می کند و اجازه تکثیر ویروس را نمی‌دهد.  

جهش‌های ویروس کرونا مانع از کارآمدی واکسن نمی‌شود

وی در پاسخ به این سوال که آیا جهش‌های کرونا مانع از کارآمدی واکسن می شود توضیح داد: تاکنون جهش‌های زیادی در مورد پروتئین شاخی شکل ویروس کرونا ثبت نشده است. با این حال شرکت بایوان تک در یکی از مطالعات خود، سرم خون افراد واکسینه‌شده با واکسن خود را با ویروس‌هایی که دارای جهش ثبت شده در پروتئین شاخی بوده‌اند، مجاور و تایید کرده است که واکسن علیه فرم‌های جهش‌یافته نیز موثر بوده است.

وی گفت: در مجموع ساختار ویروس به شکلی که سیستم ایمنی نتواند آن را بشناسد تغییر نکرده است. در ضمن اگر جهشی روی دهد که واکسن فعلی کارایی نداشته باشد، می‌توان به‌سرعت و با تلاش اندکی از ساختار فعلی به ساختار جدیدی از ام.ار.ان.ای رسید.

عالیشاه توضیح داد: در مورد واکسن کرونا، نکته مهمتر، شکستن زنجیره است؛ یعنی اگر واکسن به افراد در معرض خطر مانند کادر درمان تزریق و زنجیره همه‌گیری در جهان شکسته شود، زمان خواهیم داشت تا درمان کارآمدی برای این بیماری توسعه دهیم یا به واکسنی بهتر برسیم.

وی تاکید کرد: ضمن اینکه توسعه واکسن کرونا بر اساس درمان ام.ار.ان.ای بسیار مهم است؛ زیرا می‌توان از این روش به عنوان مدلی برای توسعه درمان و پیشگیری دیگر بیماری‌های واگیردار و حتی سرطان استفاده کرد. در مجموع توسعه این فناوری، سال‌ها وقت برده است؛ ولی وقتی این زیرساخت ایجاد شد، روند تحقیقات کوتاه‌تر خواهد بود.

پشتکار پروفسور شاهین در کار علمی منحصربه‌فرد است 

عالیشاه با نقل خاطرات دو سالی که در آلمان به عنوان یکی از دانشجویان پروفسور شاهین فعالیت می کرده گفت: در اولین ملاقات با پروفسور شاهین، خیلی اضطراب داشتم که شاید دانش من کافی نباشد؛ ولی برخورد خیلی آرام و صمیمانه‌ای با من داشتند که اعتماد به نفس من را برای ارائه نتایجم بالا برد. بعد از آن هم همیشه دانشجویان را تشویق به تلاش و مطالعه می‌کردند. 

این دانشجوی زیست فناوری افزود: حتی وقتی آزمایش‌ها با شکست مواجه می‌شد، دکتر شاهین می‌ گفت کار علمی همین است و آزمون و خطا جزیی از کار است.  

وی ادامه داد: پشتکار پروفسور شاهین و همسرش در کار علمی واقعا مثال زدنی بود و همسرش به عنوان خاطره‌ای نقل می کرد، در دورانی که تازه کار علمی را شروع کرده بودیم، برای اینکه از سرمایه داران برای کار خود کمک بگیریم با آنها در همه جا حتی در مدت کوتاهی مثلا در آسانسور صحبت می‌کردیم تا آنها را راضی به حمایت مالی  کنیم.