فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در خدمت سلامت انسان/ راهکار چیست؟

سردبیر پرس، گروه فرهنگ و اندیشه – سارا رئیسی: در سال ۲۰۰۱ میلادی در مقاله‌ای معروف تیم برزرنلی، مخترع وب، از چهره جدید وب (وب معنایی) با داستانی کوتاه و تخیلی پرده برداشت:

«مادر لوسی بیمار است و به او توصیه شده است که تحت درمان متخصص قرار بگیرد. لوسی ابزارِ مخصوصِ مجهز به وب معنایی را از جیبش درمی‌آورد و به‌طور خودکار اطلاعاتِ پزشکی مادرش را از ابزار مطب دکتر قبلی دریافت می‌کند. سپس، ماشین به جست‌وجوی پزشکان متخصص متناسب با ناراحتی مادرش در شعاع ۲۰ مایلی می‌پردازد تا بهترین پزشک را پیدا کند. همین ماشین، تقویمِ کاریِ شلوغِ مادر لوسی را بررسی می‌کند تا وقتی برای ویزیت دکتر پیدا کند و در صورت نیاز، دوباره تقویم کاری مادر لوسی را برنامه‌ریزی می‌کند.»

حالا با گذشت تقریباً بیست سال از این قصه و با شیوع اپیدمی کرونا در جهان، سؤال اصلی این است که: فناوری چگونه می‌تواند در حوزه سلامت به یاری انسان بیاید؟ و استارتاپ‌های ایرانی در چه زمینه‌هایی می‌توانند به فکر فعالیت بیشتر در بخش سلامت باشند؟

برای پاسخ به این پرسش‌ها، به تشریح دو نمونه از استارتاپ‌های مطرح دنیا در این زمینه می‌پردازیم.

دو تجربه در زندگی مایکل مارتین ایده اولیه او برای استارت آپ RapidSOS را شکل داد. تجربه اول زمانی بود که پدرش از پشت‌بام خانه سقوط کرد. از ناحیه دست و لگن آسیب دید؛ اما برای تماس با اورژانس به تلفن خانه دسترسی نداشت و مدتی بیهوش ماند. تجربه دوم او وقتی بود که فردی او را تعقیب می‌کرد و قصد داشت که از او دزدی و به او حمله کند. در هر دو مورد او متوجه شد که دسترسی به اورژانس و پلیس در بسیاری از موارد ناممکن است.

«رپید اس او اس» اولاً، با استفاده از فناوری اینترنت اشیا و شناسه‌های منحصربه‌فرد (UID) برای هر فرد یا شیء؛ ثانیاً، با به‌کارگیریِ امکانِ انتقالِ داده از طریق شبکه، بدون نیاز به تعامل انسان با انسان یا انسان با کامپیوتر؛ ثالثاً، با قابلیت اتصال به تمام سخت‌افزارها و نرم‌افزارها، کاربردهای بسیاری را برای وضعیت اضطراری مثل تصادف یا آتش سوزی و… ایجاد کرده است. این پلتفرم با ذخیرۀ اطلاعات عمومی و شخصی هر نفر و با اتصال به سیستم‌های نرم‌افزاریِ مهمِ ایمنی مثل اورژانس، پلیس، مراکز درمانی و پزشکان شرایطی فراهم می‌کند تا در مواقع اضطراری وبا کمک پوشیدنی ها ویا ماشین و یا وسایلِ پیرامونِ فرد، رسیدگی بهتر و با سرعتی چندبرابر صورت بگیرد.

 AllazoHealth  با شعار بهبود زندگی از طریق فناوری و با فرضِ منحصر به فرد بودن هر بیمار راه‌اندازی شد. این سیستم با ترکیب هوش مصنوعی و علوم رفتاری پیش‌بینی می‌کند که کدام بیماران برای چه داروهایی در معرض خطر هستند و نتایج حاصل از تداخل‌های مختلفِ دارویی و رفتارهایی مثل پایبند نبودن بیمار به مصرف دارو را باهم ترکیب می‌کند تا مشخص سازد در شرایط خاص بالینی مؤثرترین مداخله و راه‌حل برای هر بیمار چیست. مخاطبان این فناوری کارخانه‌های داروسازی و تأمین‌کنندگان حوزۀ سلامت و بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها و اشخاصِ حقیقی هستند. این شرکت هدف پیش روی خود را توانمندسازی بیماران برای مدیریت بهتر بیماری‌های خود به‌منظور بهبود سلامت و کاهش یا حذف هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر مراقبت‌های بهداشتیِ حضوری تعریف کرده است و به دنبال راهکارهای برانگیزاننده برای بیمارانی است که به‌اندازۀ کافی به مصرف دارو پایبند نیستند.

سیستم تحلیل آلازو AllazoEngine ابتدا داده‌های کلی مانند مشخصات بیماران و اطلاعات بیماری‌های قبلی و داروهای مصرف‌شده و مداخله‌های پزشکی را دریافت می‌کند. سپس، داده‌ها را نرمالیزه می‌کند تا زمینۀ فرآیند یادگیری ماشین فراهم شود. الگوریتم‌های خاصی برای غنی‌سازی داده‌ها با محاسبۀ صدها متغیر اضافی، مانند سطوح هماهنگی در بین داروهای متعدد و پیچیدگی‌هایی مثل  نوع رژیم غذایی و میزان دوز مصرفی دارو، استفاده می‌شود. تا کنون بیش از صدها میلیون داده برای یادگیری سیستم هوش مصنوعی آلازو به این سیستم وارد شده است. این سیستم همانند رباتی است که هراندازه اطلاعات و داده‌های بیشتری داشته باشد و مداخلات و راه‌حل‌ها و راهنمایی‌های بیشتری انجام داده باشد و با بیماران و داروهای بیشتری مواجه شده باشد، بیشتر ارتقا یافته و بهتر و سریع‌تر می‌تواند خدمات ارائه کند و کارایی آن بهینه‌تر می‌شود.

دو مورد ذکر شده نمونه کوچکی از استارتاپ‌هایی است که در زمینه سلامت در دنیا به بهره‌برداری رسیده‌اند و با استفاده از فناوری‌های روز مثل اینترنت اشیا و هوش مصنوعی توانسته‌اند نقشی مفید در ارتقای سلامت در جوامع داشته باشند.