هدایت منابع بانک‌ها در مسیر هدفمند

به گزارش بازرگانی سردبیر پرس، با امضای تفاهمنامه طرح تأمین مالی زنجیره‌ای بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی بین وزارت صمت، بانک مرکزی و هفت بانک کشور، انتظار می‌رود تا از این پس منابع بانک‌ها هدفمند تر از همیشه در مسیر حمایت واقعی از تولید قرار گیرد. حضور بانک تجارت به عنوان یکی از بانک‌های امضا کننده این تفاهمنامه بهانه‌ای شد تا در گفت و گو با حمیدرضا امین زارع معاون مدیر عامل در امور اعتباری اهداف و چند و چون این طرح را جویا شویم:
در ابتدا توضیحات کلی درباره طرح تأمین مالی زنجیره تولید ارائه فرمایید.
یکی از مواردی که اخیراً مقامات عالی کشور و مدیران ارشد بانک روی آن تاکید ویژه دارند موضوع SCF یا تأمین مالی زنجیره تولید است که اهمیت زیادی دارد. به دلیل شرایطی که اقتصاد کشور با آن مواجه است از جمله موضوع نقدینگی، نرخ تورم، محدودیت منابع سیستم بانکی و … همه دستگاه‌های متولی باید به نوعی درصدد ارائه راهکار برای حمایت و تأمین مالی زنجیره تولید باشند تا بتوانیم از شرایط رکود تورمی خارج شویم. SCF یکی از راهکارهای تأمین مالی واحدهای تولیدی است بدون آن که در پایه پولی و نقدینگی کشور تغییر زیادی ایجاد شود. معنای تأمین مالی زنجیره‌ای را می‌توان با یک مثال تعریف کرد. مطابق برآورد انجام شده برای تولید یک خودرو در کشور به طور متوسط ۷ مرتبه تأمین مالی انجام می‌شود. اول شرکت خودرو ساز که نزد بانک از حدود اعتباری برخوردار است و از تسهیلات ریالی در قالب سرمایه در گردش، اعتبار اسنادی داخلی، حواله ارزی، ضمانتنامه و… استفاده می‌کند. این میزان تأمین مالی در شرایط طبیعی باید نیاز مالی شرکت را مرتفع کند ولی به دلیل عدم ثبات شرایط این تأمین مالی تکافوی نیاز شرکت را نمی‌کند و ناچار است مجدداً تأمین مالی را از بخش‌های دیگر هم انجام دهد. از طرف دیگر شرکت زیر مجموعه و تأمین کننده قطعات مورد نیاز شرکت اصلی از کارخانجات داخلی یا از طریق واردات مواد اولیه مورد نیاز خود را تأمین می‌کند و این شرکت هم به طور مجزا از بانک تسهیلات و تعهدات اشاره شده را طلب می‌کند. شرکت‌های داخلی هم که تأمین کننده قطعات هستند به صورت مجزا از بانک منابع مالی دریافت می‌کنند و برای خرید مواد اولیه همان فرآیند طی می‌شود. بانک تجارت با شرکت تأمین کننده قطعات تفاهمنامه ای دارد که بدهی این شرکت را به تأمین کنندگان مواد اولیه پرداخت کند و شرکت اقساط این تسهیلات را به بانک برگرداند. این هم به نوعی تأمین مالی به حساب می‌آید. از طرف دیگر کسی هم که خریدار خودرو است از بانک تسهیلات می‌گیرد. می‌توان گفت اخیراً با افزایش سقف کارت اعتباری به ۲ میلیارد ریال این تسهیلات تقریباً ۷۰ تا ۸۰ درصد قیمت خودرو داخلی را پوشش می‌دهد. آخرین بخش تأمین مالی شرکت خودرو ساز هم به این صورت است که شرکت با پیش فروش محصولات خود نوعی تأمین مالی انجام داده است. بنابر این برای یک خودرو چندین نوبت تأمین مالی صورت گرفته و لازم بود این روند اصلاح شود. این نیاز قبلاً هم در بانک تجارت احساس شده بود ولی ابزار آن محیا نبود. در حال حاضر موضوع تأمین مالی زنجیره تولید به شدت مورد توجه قرار گرفته است. اوایل امسال و اواخر سال گذشته نیز بانک تجارت انتشار اوراق گام را به عنوان یکی از ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید تجربه کرد.
مشتریان بانک در حال حاضر در زمینه تأمین مالی با چه مشکلاتی مواجه هستند و با اجرای طرح مذکور دغدغه‌های آنها در زمینه تأمین مالی تا چه میزان برطرف خواهد شد؟
منابع بانکی محدود هستند و به همین دلیل بانک‌ها نمی‌توانند مثلاً در بخش خودرو به دفعات تأمین مالی انجام دهند. هزینه تأمین مالی نیز بر عهده تسهیلات گیرنده است یعنی بابت هر تسهیلاتی که دریافت می‌کند به بانک سود بپردازد. به همین دلیل قیمت تمام شده کالای نهایی به شدت افزایش می‌یابد. قیمت فعلی خودرو نیز به دلیل همین هزینه‌ها افزایش یافته و چنانچه واردات خودرو آزاد بود مصرف کننده به هیچ وجه تمایل به استفاده از خودرو با قیمت بالای کنونی و کیفیت پایین نداشت. در این زنجیره اگر هر کدام از این شرکتها به صورت جداگانه تأمین مالی شوند منابع سیستم بانکی تکافوی این حجم از تسهیلات را نخواهد داشت و لذا تولید محدود می‌شود. محدود شدن تولید یعنی کم شدن عرضه و افزایش قیمت دوباره. اختلاف قیمت فعلی خودرو در بازار و کارخانه هم به دلیل عدم همخوانی عرضه و تقاضاست. در واقع می‌توان گفت تأمین مالی زنجیره تولید هم به نفع بانک‌ها و هم به نفع تولید کننده و مصرف کننده است.
معاونت اعتباری برای حضور فعال بانک تجارت در این طرح چه برنامه‌هایی را مد نظر دارد؟
با توجه به تاکید مدیر عامل محترم بانک بر راه اندازی سریع و دقیق scf در بانک تجارت، تاکنون جلسات مختلفی را برگزار و زنجیره‌های تولید فراوان و متنوعی را شناسایی کرده ایم و می‌توانیم فعالانه به آنها ورود کنیم. اخیراً سامانه‌ای با همکاری معاونت کسب و کار با هماهنگی شرکت ایران کیش طراحی شده و به صورت پایلوت در حوزه زنجیره تولید خودرو در حال استفاده است. این سامانه موقتی بوده و کارگروهی متشکل از کارشناسان اعتباری، سازمان، فناوری اطلاعات ، شرکت شایان تجارت، تاتا، حقوقی و بازرسی تشکیل شده تا در فرصتی محدود و کوتاه سامانه‌ای را راه اندازی کنند که نیاز بانک و مشتریان را به طور کلی مرتفع کند.
نقش مدیریت‌های مناطق و شعب بانک در سراسر کشور در تبیین و پیشبرد سیاست‌های اجرایی بانک در طرح تأمین مالی زنجیره تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگرچه معاونت امور اعتباری متولی سیستم scf به شمار می‌رود ولی واقعیت این است که نیازمندی‌ها در ابتدا از طرف مشتری به شعبه و منطقه اعلام می‌شود و لازم است همکاری همه جانبه ای از طرف شعب و مناطق با این کارگروه صورت گیرد. اگر نیازها درست و به موقع به ما منعکس شود می‌توانیم آن را در سیستم لحاظ کنیم. به همین دلیل از شعب و مناطق درخواست داریم در وهله اول زنجیره‌های تولیدی که با آنها در ارتباط هستند را شناسایی کرده و نیازمندی‌های آنان را طی هماهنگی با بخش مالی این واحدها اخذ کرده و به ما منعکس کنند. این امر باعث خواهد شد در نهایت سامانه کامل و جامعی طراحی و ارائه شود.
آیا بانک تجارت پیش از این تجاربی در زمینه تأمین مالی زنجیره‌ای داشته است؟ توضیح دهید.
اجرای طرح اوراق گام توسط بانک تجربه موفقی به شمار می‌رود لیکن از عمق کافی برخوردار نبود. بحث تأمین مالی زنجیره تولید را با استفاده از اوراق گام اجرایی کردیم. اوراق گام که منتشر شد در انتها به بازار سرمایه می‌رسید که این امر می‌توانست نقطه قوت و ضعف طرح باشد. نقطه قوت از این بابت که بازار پول و سرمایه را به نوعی با هم متصل می‌کرد ولی بدلیل کوتاه مدت بودن مورد استقبال قرار نگرفت. ظرفیت انتشار اوراق گام همچنان در بانک وجود دارد و ما اجازه داریم این اوراق را منتشر و در اختیار تولید کننده نهایی قرار بدهیم و تولید کننده هم حسب نیاز این اوراق را به واحدهایی که از آنها خرید می‌کند منتقل کند. این اوراق بی نام و در بازار پول قابل معامله و در بازار سرمایه به نقد تبدیل می‌شود. آن بخش که اوراق به بازار سرمایه می‌رفت اندکی زمان بر بود و به دلیل لزوم رعایت الزامات بازار سرمایه خیلی مورد استقبال قرار نگرفت. اوراق گام همچنان در صورت انجام اصلاحات برای طولانی کردن زمان سررسید اوراق برای تأمین سرمایه ثابت به عنوان ابزاری مناسب قابلیت استفاده دارد.