پیامدهای عدم توافق ترکیه و روسیه در ادلب/ تاوان سخت تنش با دمشق

پایگاه خبری سردبیر، گروه بین الملل -آذر مهدوان: «شبی ناگهانی خواهیم آمد» جمله‌ای که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه هر بار می‌خواهد به سوریه حمله کند آن را بیان می‌کند. دقیقاً قبل از عملیات چشمه صلح، سپر فرات و شاخه زیتون این جمله معروف را بر زبان آورد. حالا با به اوج رسیدن بحران ادلب میان سوریه و ترکیه، اردوغان روز گذشته از آمادگی‌های لازم برای آغاز عملیات احتمالی در این منطقه خبر داد.

واقعیت این است که تنش‌های میان ترکیه و سوریه در چند هفته اخیر وارد مرحله حساسی شده است. اگر بگوییم هر دو کشور در «مرز جنگ» هستند مبالغه نکرده‌ایم. به‌خصوص که ترکیه از کشته شدن نظامیانش در خاک سوریه بسیار عصبانی است و از طرفی هم تحمل پیروزی‌های پی‌درپی سوریه در مبارزه با تروریست‌ها در ادلب و حلب را ندارد، به‌تازگی هم‌حزب عدالت و توسعه -شخص اردوغان- و هم حزب حرکت ملی بخصوص رهبر این حزب «دولت باغچلی» بارها دم از حمله به سوریه زده‌است که البته در مقابل حزب وطن، سعادت و حتی جمهوریت ترکیه بارها در سخنانشان به ازسرگیری روابط با سوریه تأکید کرده‌اند.

هرچند شبکه الجزیره در خبری گفته نیروهای مسلح ترکیه خود را آماده عملیات نظامی در ادلب می‌کنند اما نکته جالب‌توجه این است این اتفاق به همین راحتی امکان‌پذیر نیست زیرا در این شرایط ترکیه در مقابل خود نه‌تنها سوریه بلکه روسیه را نیز خواهد دید. زیرا سخنگوی کاخ سفید بلافاصله پس از سخنان اردوغان هشدار داد هرگونه عملیات علیه ارتش سوریه موجب ایجاد سناریوی بدی خواهد شد. این چیزی است که خود اردوغان هم خواهان آن نیست.

روابط ترکیه و روسیه از سال ۲۰۱۶ در حال بهبود است و هر دو کشور برای گسترش مراودات خود درزمینه های اقتصادی، سیاسی و حتی نظامی تلاش‌های بسیاری کرده‌اند. خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰، پروژه «ترک استریم» و افزایش واردات و صادرات و توافقات و نشست‌های دو کشور همراه با دیگر کشورها به‌خصوص ایران بر سر حل موضوع سوریه ازجمله آن است. برای همین تقریباً بعید به نظر می‌رسد دو کشور مقابل هم قرار گیرند. در حقیقت اردوغان آخرین چاره را در حمله می‌بیند نه بهترین راهکار؛

اخیراً هم سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه طی سخنانی عنوان کرد «روابط خوبی با ترکیه داریم اما این بدین معنی نیست که در موارد دیگری اختلافات فکری نداشته باشیم.»

از طرفی باوجوداینکه آنکارا در خصوص بحران سوریه تماس‌هایی با واشنگتن برقرار کرد اما جلسات هیأت‌های عالی‌رتبه آنکارا و مسکو که تا به این لحظه در چند روز اخیر چهار دیدار داشته‌اند و سخنان مولود چاووش او غلو مبنی بر اینکه که اگر در این دیدارها به نتیجه‌ای نرسیدم روابط فی‌مابین در سطح رؤسای دو کشور برقرار خواهد شد، نیز نشان می‌دهد هر دو کشور در تلاش هستند این مسئله را از مسیر دیپلماسی حل‌وفصل کنند و این یعنی اینکه ترکیه می‌داند همکاری با روسیه نتیجه‌بخش‌تر و قابل‌اطمینان‌تر از همکاری با آمریکا است. به‌خصوص آمریکایی که در چند روز اخیر در مورد ادلب فقط به چند مصاحبه رسانه‌ای اکتفا کرده و حمایت خود را از ترکیه عنوان کرده است.

اما حمله ترکیه به ادلب چه پیامدهایی برای آنکارا خواهد داشت؟

اختلافات آنکارا با دمشق از سال ۲۰۱۱ برای ترکیه گران تمام‌شده است. مثلاً اگر ترکیه بر اختلافات خود با سوریه دامن نمی‌زد؛ ۱- گروه‌های تروریستی با حمایت آمریکا در منطقه قدرت نمی‌یافت. ۲- پایگاه‌های آمریکایی به بهانه مبارزه با تروریست که جز تهدید برای ترکیه، ایران و سوریه چیز دیگری نیست در سوریه تأسیس نمی‌شد. ۳- مساله آوارگی سوری‌هاهم تا به این شدت بحرانی نمی‌شد.

۴- حتی روابط اقتصادی دو کشور متضرر نمی‌شد (زیرا گزارش‌ها حاکی از این است ترکیه از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۲۰ حدوداً فرصت‌های اقتصادی معادل ۱۰۰ میلیارد دلاری را ازدست‌داده است از طرفی هم حضور آوارگان سوری در سوریه یک ضرر ۵۰ میلیارد دلاری برای ترکیه در پی داشته است).

ضمن اینکه اگر روابط دو کشور خوب بود قطعاً ترکیه خود را در موضوع لیبی و مدیترانه شرقی هم تنها نمی‌یافت. مقامات آنکارا باید بداند که تداوم اختلاف با دمشق جز قدرت گیری بیشتر واشنگتن در منطقه نتیجه‌ای دیگر نخواهد داشت و تمامی این شرایط مذکور ادامه خواهد داشت.

در پایان باید گفت ترکیه اگر می‌خواهد به یک نتیجه و توافق قطعی در خصوص بحران سوریه برسد لازم است چهار نکته مهم را مدنظر قرار دهد.

۱- برقراری تماس با مقامات سوریه (که البته در این شرایط غیرممکن به نظر می‌رسد).

۲- تداوم همکاری خود با روسیه که مانع مهمی بر روابط ترکیه با آمریکا و نقش‌آفرینی مخرب این کشور در سوریه می‌شود.

۳- عدم ممانعت در خصوص عملیات ارتش سوریه برای مقابله با تروریست که در راستای احقاق حق حاکمیتشان در خاک خود است.

۴- ترکیه حداقل باید مرکز دیدبانی خود از جنوب ادلب به سمت شمال آن منتقل کند تا احتمال رودررویی ارتش دو کشور کمتر شود.