«کرونا» و تعهد اجتماعی مستندسازان/ مستندهایی که سند تاریخی می‌شود

احمد ضابطی جهرمی پژوهشگر و کارگردان پیشکسوت عرصه سینمای مستند در گفتگو با خبرنگار سردبیر پرس درباره مستندسازی در شرایط بحران و فراگیری بیماری گفت: اپیدمی بیماری‌ها نه تنها در سینمای مستند بلکه در تاریخ سینما به قدری موضوع مورد توجه فیلمسازان بوده است که نمی‌شود آن را توصیف کرد. این مقوله در تاریخ سینما سابقه بسیار طولانی دارد و معمولاً در شاخه فیلم‌های علمی تخیلی تصویر شده و سابقه آن به دوره سینمای صامت هم باز می‌گردد اما در سینمای مستند به ویژه در ۲ دهه اخیر شاخه‌ای از نظر موضوعی شکل گرفته است که من آن شاخه را «مستند آینده نگر» نامگذاری کرده‌ام.

این استاد دانشگاه در تشریح مختصات این گونه از آثار مستند گفت: در این شاخه مقوله شیوع یک بیماری همه گیر در مقیاس یک جامعه بزرگ حتی در سطح جهانی پیش بینی شده است. یعنی پرداختن به این موضوع به سینمای مستند هم که سینمای واقع‌گراست مربوط می‌شود.

وی افزود: از فیلم‌هایی که در همین چند دهه با این موضوع اپیدمی یا بیماری‌های واگیر در شاخه مستندهای آینده‌نگر می‌توانیم نام ببریم که علاقه مندان به سینمای مستند هم دیده اند، فیلمی به نامی «اپیدمی» ساخته استیون سودربرگ است. این فیلم در واقع بیان همین وضعیت است ولی همانطور که گفتم سابقه این مقوله در سینمای غیرمستند در شاخه فیلم‌های علمی- تخیلی و داستانی به دوران کهن سینما، یعنی دوران صامت برمی گردد.

کرونا موضوعی است که توجه جهانی را به خود جلب کرده، در صدر اخبار است و به عنوان یک مقوله بحرانی تمام جامعه بشری را درگیر و تهدید کرده است بنابراین این موضوع در سینمای مستند به ویژه ژورنالیسم مستند انعکاس دارد و مسلماً کشور ما هم مستثنی نیست این مستندساز پیشکسوت ادامه داد: شیوع کرونا تنها در سطح ملی رخ نداده بلکه در سطح جهانی اتفاق افتاده است. در چنین شرایطی مستندسازان در تمام نقاط دنیا باید به مقولات روز بپردازند چراکه بخشی از کار سینمای مستند واقع‌نگاری روز است. کرونا هم موضوعی است که توجه جهانی را به خود جلب کرده، در صدر اخبار است و به عنوان یک مقوله بحرانی تمام جامعه بشری را درگیر و تهدید کرده است بنابراین این موضوع در سینمای مستند به ویژه ژورنالیسم مستند انعکاس دارد و مسلماً کشور ما هم مستثنی نیست یعنی خیلی از مستندسازان در سراسر جهان این موضوع را ثبت و ضبط می‌کنند که طبعاً این آثار چندی دیگر وجه تاریخی هم پیدا می‌کند.

ضابطی جهرمی عنوان کرد: در حال حاضر بیماری کرونا مقوله‌ای است که در سطح ملی همه ارکان اجتماع ما را درگیر کرده است به طوری که تمام نهادها، سازمان‌ها و مؤسسات شیوع این بیماری را بحران ملی در نظر گرفته و همه برای مبارزه با این بیماری بسیج شده‌اند طبعاً کسانی که در کار فیلم مستند هستند هم وارد این مقوله می‌شوند و واقعیات را ثبت و ضبط می‌کنند.

این پژوهشگر اظهار کرد: در حال حاضر ثبت یک واقعه به عنوان یک سند برای تاریخ و آیندگان و حتی برای بررسی‌های نزدیک و بعدی اهمیت دارد. اینکه این مقوله به صورت هنری بیان شود موضوع ثانویه است ولی طبعاً هر گونه بحرانی که در سطح وسیع اجتماعی بروز کند برای هر جامعه‌ای نه فقط ایران دغدغه مستندسازان است، بنابراین آن را به عنوان یک سند فیلمبرداری می‌کنند که بعداً باید روی آنها عملیات هنری انجام شود. در حال حاضر شاید فرصت برای کار هنری کم باشد ولی وجه اطلاع رسانی و آموزشی سینمای مستند بسیار اهمیت دارد.

وی در پایان تاکید کرد: همانطور که گفتم در شرایط فعلی مهمترین وظیفه سینمای مستند در ایران یا مهمترین تعهد مستندسازان ایرانی آگاهی و آموزش مردم است.