ابعادحقوقی طرح ادعای «تجاوز در سینما»/«شورای صیانت» پیگیری می‌کند

جمال خندان وکیل دادگستری و مشاور حقوقی «خانه سینما» در گفتگو با خبرنگار سردبیر پرس در خصوص بحث‌های اخیر مطرح شده در فضای مجازی مبنی بر ادعای تعرض برخی از سینماگران به بانوان و نیز بازتاب‌های مختلف این ادعاها به‌واسطه به میان کشیده شدن نام برخی چهره‌های سرشناس در عرصه کارگردانی و بازیگری در محافل هنری و رسانه‌ای، گفت: این قبیل ادعاها در اغلب کشورها وجود دارد و معمولاً تعدادی از آن‌ها به حق و تعدادی هم نادرست و با سوء‌نیت از آب در می‌آید، البته به فرض که چند ادعای اخیر مطرح شده در فضای مجازی صحیح هم باشد، باز هم در مقام مقایسه، جامعه هنری ایران از جمله پاک‌ترین جوامع هنری کشورهاست، هر چند حتی یک مورد از اینگونه خلاف‌ها هم برای فرهنگ جامعه ایرانی زیبنده نیست.
مشاور حقوقی خانه سینما در پاسخ به این پرسش که شیوع بیان اینگونه تعرض‌ها و علنی کردن آن‌ها از زبان برخی افراد در فضای مجازی را در مقطع کنونی چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: به گمان من، در گذشته اگر بانوانی به دلیل تعرض علیه دیگران، به ویژه افراد مشهور شکایت می‌کردند تصورشان بر این بود که آبروی خودشان نزد آشنایان مخدوش شده و اگر هم فرد خاطی تحت تعقیب و مکافات قرار گیرد آبروی متخلف فقط نزد مراجع قضایی مخدوش می‌شود که ارتباط و آشنایی چندانی هم با فرد خاطی ندارند، اما هم اکنون با وجود دنیای شگرف مجازی، تصور بانوان بر این است که چهره واقعی فرد خاطی نزد همگان آشکار شده و علاوه بر این مجازات بسیار شدید، دیگر برای فرد خاطی امکان سوء‌استفاده از دیگران میسر نخواهد شد.
نمی‌شود کتمان کرد، اما…
خندان در ادامه بیان کرد: نمی‌شود منکر این بود که در هر قشری احتمال حضور افراد متخلف و هوس باز وجود دارد و همچنانکه گفتم این موضوع تنها مختص به ایران هم نیست اما به این نکته حائز اهمیت هم باید توجه کرد که همیشه احتمال دارد در این میان کسانی هم پیدا شوند که از این آب گل آلود برای خود ماهی بگیرند و بر اساس خصومت شخصی یا حتی پس زمینه‌های کلاشی و کلاهبرداری بخواهند نام برخی از هنرمندان را بر زبان‌ها بیاندازند، اتهامی به آنها زده و عقده‌های ناشی از خصومت‌ها و سوء استفاده‌های شخصی خود را بر سر هنرمندان خالی کنند و یکباره وجهه عمومی یک هنرمند پاک را از بین ببرند.
به دلیل پنهان و خصوصی بودن اینگونه رفتارهای نامتعارف و تعرض‌ها، احراز این موضوع و تشخیص حق و باطل در این خصوص کار سختی است. هر چند در مورد ادعاهای اخیر بیان شده در فضای مجازی من نفیاً یا اثباتاً عکس‌العملی از سوی مخاطبان موضوع ندیده‌ام ولی به هر حال جامعه باید به این موضوع هم توجه داشته باشد وی ادامه داد: به ویژه اینکه به دلیل پنهان و خصوصی بودن اینگونه رفتارهای نامتعارف و تعرض‌ها، احراز این موضوع و تشخیص حق و باطل در این خصوص کار سختی است. هر چند در مورد ادعاهای اخیر بیان شده در فضای مجازی من نفیاً یا اثباتاً عکس‌العملی از سوی مخاطبان موضوع ندیده‌ام ولی به هر حال جامعه باید به این موضوع هم توجه داشته باشد.
مشاور حقوقی خانه سینما در پاسخ به این پرسش که غیر از مراجع قضایی، آیا یک مرجع سینمایی وجود دارد که به اینگونه مسائل رسیدگی کند، اظهار کرد: بله، نهاد «خانه سینما» که برآیند تمامی صنوف سینمایی کشور است، مطابق اساسنامه خود، مرجعی دارد به عنوان «شورای صیانت سینمای ایران» که مسئول رسیدگی به رفتارهای نامتعارف اهالی سینماست.
وی توضیح داد: هم اکنون سینما یکی از تأثیرگذارترین مقوله‌های فرهنگی در هر کشوری است و اغلب بزرگان و نخبگان و افراد شهیر سینما به عنوان الگوی شهروندان به ویژه نسل جوان جامعه به شمار می‌روند، طبیعی است که کوچک‌ترین رفتار نامتعارف و تعرض‌گونه از سوی این هنرمندان به عنوان یک الگو می‌تواند در سرنوشت جامعه تأثیرگذار باشد، لذا خانه سینما به عنوان عالی‌ترین مرجع صنفی هنری سینمای ایران نمی‌تواند نسبت به رفتارهای مذکور بی‌تفاوت باشد.
این وکیل دادگستری ادامه داد: بنابراین شورایی به نام شورای صیانت سینمای ایران با حضور ۳ نفر از بزرگان و معتمدین سینما به انتخاب مجمع عمومی خانه سینما و یک نفر نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یک نفر حقوقدان (مشاور حقوقی خانه سینما) مطابق آئین نامه مربوطه به رفتارهای نامتعارف اهالی سینما رسیدگی و می‌تواند برای خاطیان احکامی مانند لغو عضویت و به‌تبع ممنوع‌الکاری موقت و حتی دائم از کارهای سینمایی صادر کند. همچنان‌که سال گذشته یک مورد در شورای صیانت داشتیم که بانویی هم به دلیل کلاهبرداری و سوءاستفاده جنسی از یکی از هنرمندان شکایت کرد. البته این بانو همزمان به دستگاه قضایی هم شکایت کرده بود و ما هم مطابق حکم دستگاه قضایی رفتار کردیم.

خندان در ادامه توضیح داد: همه افراد اعم از هنرمند و افراد عادی در صورتی که با رفتار نامتعارف اهالی سینما مواجه شوند، می‌توانند به خانه سینما مراجعه و شکایت خود را به این شورا تقدیم کنند در این شورا شاکی و متشاکی فراخوانده می‌شوند، در حضور نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توضیحات آن‌ها شنیده شده و سپس این شورا با توجه به شناخت و سابقه‌ای که معمولاً از اهالی سینما دارد، رای لازم‌الاجرا را صادر می‌کند.
در صورت احراز تعرض، فرد خاطی از سوی دادگاه به شلاق محکوم شده و در موارد تعرض و زنای به عنف، حتی می‌تواند مجازات اعدام برای فرد خاطی داشته باشد، ولی اگر در دادگاه ثابت شود که شاکی در راستای سوءاستفاده از افراد، اقدام به طرح موضوع و شکایت خود کرده است آنگاه به جرم افترا به مجازات یک ماه تا یک سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد مشاور حقوقی خانه سینما درباره نقش اصناف در این موضوع توضیح داد: اصناف مختلف سینمایی در داخل صنف خود، مرجعی برای رسیدگی به این موارد ندارند و در واقع یک مرجع واحد برای تمامی صنوف به منظور رسیدگی به این امور وجود دارد که آن هم شورای صیانت خانه سینماست. اگر کسی به این صنف‌ها درباره رفتار نامتعارف اعضایشان شکایت برده و یا گزارش بدهد، این صنف‌ها موضوع را به شورای صیانت خانه سینما ارجاع می‌دهند، لذا معمولاً اصناف سینمایی در اینگونه موارد نفیاً یا اثباتاً اظهارنظری نمی‌کنند اما چنانچه شکایتی به شورای صیانت و یا دادگاه برود و صحت یا سقم آن احراز شود، بله صنف مربوطه می‌تواند و معمولاً هم واکنش نشان می‌دهد مضاف بر اینکه هرگونه طرح موضوع و اظهار نظر، پیش از اثبات یا رد شکایت در شورای صیانت یا مرجع قضایی، دامن زدن به یک موضوع نامتعارف است.
عواقب احراز یا عدم احراز «ادعای تجاوز»
این وکیل دادگستری درباره عواقب احراز یا عدم احراز موضوع تعرض جنسی گفت: در صورت احراز تعرض، فرد خاطی از سوی دادگاه به شلاق محکوم شده و در موارد تعرض و زنای به عنف، حتی می‌تواند مجازات اعدام برای فرد خاطی داشته باشد، ولی در عین حال چنانچه مدعی نتواند ادعای خود را ثابت کند و از سوی دیگر در دادگاه ثابت شود که شاکی در راستای سوءاستفاده از افراد، اقدام به طرح موضوع و شکایت خود کرده است آنگاه به جرم افترا به مجازات یک ماه تا یک سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد و چنانچه نسبت ناروای زنا به کسی داده باشد به مجازات حد قذف یعنی ۸۰ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
مشاور حقوقی و عضو شورای صیانت خانه سینما در خاتمه بیان کرد: من از همه بانوان محترم کشورمان می‌خواهم که برای رعایت حرمت خودشان و صیانت از سینمای ایران، چنانچه با هرگونه رفتار نامتعارف و مجرمانه از سوی هنرمندان سینما مواجه شدند مراتب را به شورای صیانت خانه سینما اطلاع و یا گزارش بدهند و مطمئن باشند موضوع با حضور نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یک نفر حقوقدان و همچنین در محضر ۳ نفر از بزرگان و معتمدین سینمای ایران به نحو کاملاً بی‌طرفانه و با حفظ محرمانه بودن نام شاکی مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد و به هر حال این موضوع در پرونده فرد مورد شکایت ثبت و درستی و نادرستی آن احراز خواهد شد.