منتقد مسؤول تعریف معیارهاست/ تئاتر «زنده» آینده این هنر است

به گزارش خبرنگار سردبیر پرس، سومین جلسه از چهارمین دوره دوشنبه‌های نقد کتاب سوره با نقد کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات اجرا » نوشته ریچارد شکنر نظریه پرداز حوزه اجرا در تئاتر همراه با جلسه نقد و بررسی این کتاب با حضور و سخنرانی مجازی شکنر دوشنبه ۲۴ اردیبهشت در سالن کنفرانس دانشگاه سوره برگزار شد.
ریچارد شکنر در ابتدای این نشست، ضمن ابراز ناراحتی از اینکه شرایط دنیا به صورتی است که نمی‌تواند به صورت حضوری در این برنامه شرکت کند، در جواب سوالی راجع به آینده پرفورمنس آرت و تئاتر در جهان، گفت: تئاتر را به عنوان یک واژه جمع می‌دانم و چیزی فارغ از تئاتر وجود ندارد، معتقد هستم تئاتر فقط محدود به تعریف غربی و کلاسیک آن که ریشه در یونان دارد و تاکنون ادامه داشته است، نمی‌شود و تجربه های نیودراما ژاپن در این زمینه به عنوان یک روند پیشرو و همچنین تعزیه در ایران بخشی از این تعریف است.
وی با ذکر چند مثال از تئاتر ایران، چین و ژاپن ادامه داد: تا زمانی که ادیان وجود دارند، گونه های آیینی تئاتر نیز وجود خواهد داشت. تئاتر تجربی همچنان به ایجاد تفکر و تولید فکر می‌پردازد و اگر بخواهیم از آینده صحبت کنیم، تغییر زیادی در این مدل شناخته شده از تئاتر غربی نخواهیم داشت و همین روند دنبال خواهد شد و تئاتر لایو و زنده به عنوان یک گونه هنری در همه فرهنگ ها ادامه خواهد داشت.
این نویسنده با اشاره به اینکه تئاتر در گونه های مختلف خود، ادامه پیدا می کند، بیان کرد: تئاتری که به عنوان یک مانیفست تولید هنر می‌کند و جنبه زیبایی شناختی دارد، تئاتری که به طور خاص برای سرگرمی ایجاد شده، تئاتری که پیام سیاسی خواهد داشت، تئاتر با خواستگاه دینی و تئاتر با روش های درمانی که از زمان ارسطو وجود داشته است همچنان ادامه خواهد داشت.

این استاد تئاتر در پاسخ به پرسشی در رابطه با تقابل نگاه شرقی، غربی و نظریات پسااستعماری در دوره پست مدرن، یادآور شد: همه زندگی و تجربه کاری من در این زمینه است. نگران این نظریات پسااستعماری نباشید چون تاریخ همواره پر از استعمار بوده است و حکومت پرسپولیس، عثمانی، مغول ها و … همه مصادیقی از این امر هستند و استعمار غربی حال حاضر آخرین نسخه از استعمار است. معتقد هستم این آخرین مدل استعمار گسترده و قدرتمند از زمان رنسانس و فتح آمریکا توسط کلومبوس شروع شده است؛ پوشش دانشجویان در این جلسه و تکنولوژی های امروزی و حتی صحبت کردن من به زبان انگلیسی نشانی از این استعمار است و البته این استعمار مزایایی داشته است و استعمار شونده خود با آغوش باز این استعمار را پذیرفته است. معتقد هستم این استعمار در جایی ریشه اش را از دست می‌دهد و مشابه فرزندان که از جایی والدین را از دست می‌دهند این صنایع و تکنولوژی ها نیز ریشه خود را از دست خواهند داد اما در حال حاضر این تکنولوژی ها و صنایع غربی در حال صعود و اوج گرفتن هستند.
وی با اشاره به اینکه در کتاب خود، به موضوع «چه چیزی اجرا است و چه چیزی به مثابه اجرا در نظر گرفته می‌شود» پرداخته است، گفت: نسبیت گرایی را نقص تلقی نمی‌کنم و نسبی در نظر گرفتن موارد و عدم قطعیت نه تنها ضعف نیست بلکه فضا را برای رسیدن به توافق باز می‌کند. از نظر من نسبیت گرایی یک نقطه قوت برای رسیدن به توافق است.
این کارگردان تئاتر با اشاره به اینکه تئوری را دوست دارد، گفت: به تئوری علاقه دارم اما خیلی از قدیمی‌ترها و بزرگان من را به عنوان کارگردان تئاتر می‌شناسند و به نظرم آینده تئاتر توسط همین شنوندگان تعیین می‌شود و ترکیبی از اجرا و عمل می تواند برای آینده تئاتر راهگشا باشد.

وی با اشاره به اینکه ای کاش ۵۰۰ مایل فاصله برای گفت‌وگو وجود نداشت چون برخی مباحث قابلیت ارائه در وبینار را ندارند، عنوان کرد: در ویرایش جدیدی که از کتاب خواهم داشت به دیالکتیکی از (being seen) و (showing) خواهم پرداخت؛ در تئاتر غربی بعضا (showing) جایگاه بالاتری از (being seen) دارد به عنوان مثال «دارشان» خدای هندی در یک زمان توامان هم دیده می‌شود و هم نشان داده می‌شود پس دیده شدن و نشان دادن تعامل و بعضا هم‌پوشانی دارند.
شکنر در پایان ضمن اشاره به اینکه، هیچ معیاری متعادل نیست و برای همه زمان ها صادق نخواهد بود، متذکر کرد: از نظر من، منتقد، مسؤول تعریف معیارها است و باید معیارها و فکت‌ها را در نقد اثر به کار بگیریم. به نظر من، منتقد، آزاد در تعاریف و معیارها است و هیچ معیاری ابدی نیست؛ خیلی از رویکردها در تاریخ نیز با مردود شدن مواجه شدند به عنوان مثال افراد در ابتدا متوجه جنبش های آوانگارد نبودند چرا که معیارهای صحیح برای آن ها تعریف نشده بود. در پایان باید بگویم بحران در نقد همواره وجود داشته و هنوز هم وجود دارد.
در این نشست که توسط دانشکده هنر و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره برگزار شد، علاوه بر مهدی چاوش‌ور یکی از مترجمان کتاب، فارس باقری استادیار دانشگاه تربیت مدرس، بهزاد آقاجمالی استادیار دانشگاه تهران، علی حاجی ملاعلی استادیار دانشگاه سوره و رامتین شهبازی استادیار دانشگاه سوره سخنرانی کردند.

منبع : مهر نیوز